«Sapiens – μια σύντομη ιστορία του Ανθρώπου», του Yuval Noah Harari, Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2015

Ο  Γιουβάλ Νώε Χαράρι  καθηγητής Ιστορίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ,  έγραψε ένα εντελώς διαφορετικό  και ενδιαφέρον βιβλίο Ιστορίας, επιχειρώντας  να ερμηνεύσει το σύνολο της ανθρώπινης ιστορίας  υπό  το πρίσμα τόσο της βιολογικής εξέλιξης του  ανθρώπινου είδους, όσο και των πολιτισμικών μετασχηματισμών που συντελέστηκαν από την εμφάνιση του μέχρι σήμερα. Μολονότι το βιβλίο συστήνεται ως ιστορικό, αφιερώνει μεγάλο μέρος στο παρόν του ανθρώπου, προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις  μέσα στο πλαίσιο της εξελικτικής διαδικασίας σε ερωτήματα όπως:

Πως κατάφερε το είδος μας στη μάχη για την κυριαρχία έναντι όλων των άλλων ειδών; Πως φτάσαμε να πιστεύουμε σε θεούς, έθνη και ανθρώπινα δικαιώματα; Να εμπιστευόμαστε  το χρήμα, τους νόμους, να υποδουλωνόμαστε σε γραφειοκρατίες και καταναλωτικά μοντέλα; Έχουν γίνει οι άνθρωποι πιο ευτυχισμένοι με το πέρασμα του χρόνου;

O Homo Sapiens (άνθρωπος ο σοφός) κατάφερε να μείνει ως μόνος κυρίαρχος και ρυθμιστής όχι μόνο έναντι των έξι συγγενικών ειδών (νεάντερνταλ, ερέκτους κλπ) του γένους Άνθρωπος, αλλά και κάθε μορφής ζωής στον πλανήτη μας, εξαιτίας του ότι κατάφερε να οργανώσει τους ομοίους του σε μεγάλες ομάδες, δημιουργώντας ένα φαντασιακό πεδίο ως «συγκολιτική ουσία», δηλαδή μια δεύτερη πραγματικότητα. Φαντασιακό περιεχόμενο δίνει ο συγγραφέας σε όλους τους θεσμούς που δημιούργησε ο άνθρωπος, όπως τις θρησκείες, τα έθνη, τις ιδεολογίες, τους νόμους της αγοράς και κατ΄ εξοχήν το χρήμα. Δε διστάζει να χαρακτηρίσει τον άνθρωπο ως «θανάσιμο είδος», εξαιτίας  της μεταχείρισης που επεφύλαξε προς όσα είδη ζώων ακόμα κατάφεραν να επιβιώσουν και χρησιμοποιούνται ως προϊόντα (κτηνοτροφικές μονάδες) της καταναλωτικής του συμπεριφοράς.

Ο Χαράρι ανασυγκροτεί και ερμηνεύει την ιστορία του Ανθρώπου μέσα από τις ριζικές ανατροπές που έφεραν στη ζωή του, αρχικά  η γεωργική, κατόπιν η επιστημονική-γνωσιακή,  πιο πρόσφατα η βιομηχανική και τελευταία  η σύγχρονη βιο-τεχνολογική επανάσταση.

Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, με τον αποκαλυπτικότατο τίτλο «Το τέλος του Homo sapiens» ο  Harari  υποστηρίζει ότι η βιοτεχνολογκή επανάσταση σηματοδοτεί  ίσως το τέλος του sapiens: θα αντικατασταθούμε από βιο-τεχνολογικούς μετα-ανθρώπους, “αθάνατα” cyborgs, ικανά να ζουν για πάντα  και αναφέρει:

«Αυτό που πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά είναι η ιδέα ότι το επόμενο στάδιο της ιστορίας θα περιλαμβάνει όχι μόνο τεχνολογικές και οργανωτικές μεταβολές, αλλά και θεμελιώδεις μεταβολές της ανθρώπινης συνείδησης και ταυτότητας. Και οι μεταβολές αυτές μπορεί να είναι τόσο θεμελιώδεις που να θέσουν υπό αμφισβήτηση τον όρο “άνθρωπος”».

Αναμφίβολα – ακόμα κι αν διαφωνεί κανείς σε επιμέρους θέματα – δεν μπορεί να μη δεχθεί  ότι είναι ένα προκλητικό βιβλίο, γραμμένο με γλαφυρότητα και χιούμορ, ειρωνεία, αλλά και με διάθεση αναστοχασμού, που διαβάζεται απνευστί παρά τον όγκο του.

Κράτα το