"Οικοφεμινισμός", επιμ. Καραγεωργάκης Σταύρος, Εκδόσεις: Ευτοπία, Αθήνα 2022

Ο 21^ος αιώνας ήρθε αντιμέτωπος με μια πρωτόγνωρη ένταση της κλιματικής κρίσης, παρ’ όλο που δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Εκτενής καταστροφή του περιβάλλοντος με  την αποψίλωση τεράστιων δασικών εκτάσεων, πρωτόγνωρες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, άνοδος της θερμοκρασίας, λιώσιμο των πάγων, ακραία καιρικά φαινόμενα όπως φωτιές, πλημμύρες, όλο και αυξανομένη εξαφάνιση διαφόρων ειδών, βάρβαρες συνθήκες στην βιομηχανία παράγωγης κρέατος και την ύπαρξη των μικροπλαστικών, από το βαθύτερο σημείο της θάλασσας μέχρι την κορυφή του Έβερεστ, ακόμα και στον πλακούντα ανθρώπινων και μη ζώων. Είναι αδιαμφισβήτητο πως η φύση έχει βιώσει πολλές κλιματικές αλλαγές στην ιστορία της, αλλά είναι πρώτη φορά που γίνεται τόσο γρήγορα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Ο λόγος είναι προφανής: η ακραία και εντατική παρέμβασης του ανθρώπου στην φύση.

Ταυτόχρονα, διατρανώνεται ότι οι κοινωνίες του 21^ου αι. είναι «σύγχρονες δημοκρατικές και ισόνομες». Παρ’ όλα αυτά τα κοινωνικά ζητήματα όπως η κοινωνική/ταξική ανισότητα, οι βιασμοί, οι γυναικοκτονίες, η απαγόρευση της άμβλωσης, οι κρατικές δολοφονίες μειονοτήτων, η ακραία εκμετάλλευση των γυναικών και μεταναστών-στρών, τόσο στον εργασιακό όσο και στον χώρο του σπιτιού, τα φαινόμενα της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας όλο και εντείνονται.

Η θεωρία του οικοφεμινισμού, η όποια παρουσιάζεται σε αυτή την συλλογή κείμενων από διαφορές θεωρητικές του κινήματος, όπως η Κάρολ Άνταμς, η Μάρτι Κιλ, η Άριελ Σαλέχ, η Τέραν Τζιακομίνι, η Χρύσα Χριστοφορίδου και η Τζάνετ Μπιλ, έρχεται για να φέρει στο προσκήνιο μια ανάλυση των δυο αυτών φαινομένων σε συνάρτηση. Μια βασική παρατήρηση και αρχή του οικοφεμινισμού είναι ότι τα κοινωνικά φαινόμενα καταπίεσης, εκμετάλλευσης αλληλοσυνδέονται με την εκμετάλλευση της φύσης με έναν τρόπο τόσο ριζικό που η μελέτη στην ολότητά τους είναι αναγκαία για την κατανόηση τους. Κατ’ επέκταση η κατανόηση τους είναι και αυτή με την σειρά της αναγκαία αν θέλουμε να αποτελέσουμε παράγοντες για μια ριζοσπαστική αλλαγή η όποια είναι πλέον ζήτημα επιβίωσης, ποσό μάλλον ευζωίας.

 Το οικοφεμινιστικό κίνημα αρχίζει να εμφανίζεται τη δεκαετία του 1970 στις Η.Π.Α. Άνθρωποι του κινήματος, τόσο του περιβαλλοντικού όσο και του φεμινιστικού, άρχισαν να διακρίνουν ριζικές ομοιότητες στην καταπίεση και ακραία εκμετάλλευση της φύσης και σε αυτήν που βιώνουν οι γυναίκες, οι μειονότητες, τα κουίρ άτομα κ.α. Μέσα από αυτό ξεκίνησε μια θεωρητική προσέγγιση, η οποία ακόμα συνεχίζεται και θέλει να ερμηνεύσει και να εξηγήσει τα παραπάνω φαινόμενα ιστορικά, κοινωνιολογικά και πολιτικά. Να καταδείξει την συστημική τους φύση και τον τρόπο που αυτά επικυρώνουν την κυριαρχία του λευκού δυτικού στρέιτ άνδρα πάνω σε οτιδήποτε χαρακτηρίζεται ως «άλλο» έναντι του δικού του «εγώ», το οποίο έχει τοποθετήσει στη κορυφή της «τροφικής αλυσίδας».

Το βιβλίο αυτό θέλει να θέσει τις βάσεις για πολλά και διάφορα θέματα με τα οποία ασχολείται η οικοφεμινιστική θεωρία. Όπως το γιατί υπάρχει τόσο στενή και αλληλένδετη σχέση μεταξύ των διαφόρων μορφών καταπίεσης, το πώς και γιατί τα θύματα αυτού του σαθρού κοινωνικό-πολιτικού συστήματος και αυτών που αυτοαποκαλούνται ανώτεροι τους, επηρεάζονται άνισα από την περιβαλλοντική καταστροφή. Επιπλέον, πώς ξεκίνησε αυτός ο φτιαχτός διαχωρισμός ανάμεσα στο «εγώ» και στον «άλλο», με ποια εργαλεία κανονικοποιήται αυτός ο διαχωρισμός, υποβαθμίζοντας  και «δικαιολογώντας» την εγγενή αξιοπρέπεια των θυμάτων της πατριαρχίας και του καπιταλισμού. Μερικά από αυτά τα εργαλεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο είναι η ωμή βία, το ιδεολογικό όργανο της θρησκείας και η εκτεταμένη χρήση γυναικείων χαρακτηρισμών πάνω στη φύση, το όποιο νομιμοποιεί την εκμετάλλευσή της. Σε ένα άρθρο της συλλογής φωτίζεται ο ρόλος των φυσικών επιστήμων του 17^ο-18^ο αι. και του εκτεταμένου εξορθολογισμού της κοινωνίας σε αυτήν την μεταβολή του συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στα ανθρώπινα και μη-ανθρώπινα ζώα, τον άνθρωπο και τη φύση, τον άνδρα και τη γυναίκα. Το ζήτημα του κατά πόσον μπορεί να είναι ηθική η κρεατοφαγία και η σύνδεσή της με τον κόσμο των ανδρών είναι και αυτό ένα θέμα που αναλύεται στο βιβλίο, αφού είναι κάτι που ενδιαφέρει ιδιαιτέρα τις θεωρητικές του οικοφεμινισμού. Τέλος, ένα άρθρο κάνει λόγο για τη σημασία της συνεχιζόμενης παράγωγης οικοφεμινιστικής θεωρίας, τη σύνδεσή της με κινήματα και ιδεολογίες, σύγχρονων με αυτήν και το άνοιγμα μιας συζήτησης με βάση αυτήν τη θεωρία. Φυσικά, πέρα από τα παραπάνω υπάρχουν και πολλές άλλες θεματικές οι οποίες αναδεικνύονται σε τούτη τη συλλογή.

Μέσα από αυτόν τον συλλογικό τόμο η οικοφεμινιστική θεωρία θα ανεδείχθη ως ένας ολιστικός τρόπος κατανόησης των αιτιών και των θεσμών που δημιουργούν τη σύγχρονη περιβαλλοντική και κοινωνική κατάσταση. Στόχος είναι να φέρει στο ελληνικό προσκήνιο μια λίγο-συζητημένη θεωρία, η όποια όμως παρουσιάζει μια πρωτοφανής καινοτομία. Θέλει να ανοίξει μια αναγκαία συζήτηση προσφέροντας έναν τρόπο κατανόησης του εχθρού μας, ενός συστήματος το όποιο θέλει να μας καταπιεί, το όποιο είναι έτοιμο να θυσιάσει τα πάντα στον βωμό του κέρδους και της αυτοσυντήρησης όσων αποτελούν την κεφαλή του, μετατρέποντας όλα τα υπόλοιπα σε εργαλεία τα όποια υπηρετούν μονό αυτό. Οι γυναίκες, οι μειονότητες, οι κουίρ, το περιβάλλον, τα μη ανθρώπινα ζώα, όλα είναι μέρος ενός οργανικού συνόλου· δίχως αυτά δεν κινείται τίποτα στον κόσμο του λευκού άνδρα. Η σημασία αυτής της ενότητας είναι αυτή που τροφοδοτεί την οικοφεμινιστική θεωρία. Η συγκεκριμένη ανθολογία κειμένων θέλει να παρουσιάσει όλα τα παραπάνω και μέσα από τη συζήτηση που επιχειρεί να ανοίξει, να επιφέρει μια ριζική κοινωνική αλλαγή.