Νέες Ιδέες και νέοι Προσανατολισμοί στα Περιβαλλοντικά και Πολιτιστικά Προγράμματα, Επιστημονική Επιμέλεια: Α. Δαρδιώτη, Ν. Μερούση

Το 2015 δημοσιεύτηκαν τα πρακτικά των δύο συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Νέες ιδέες και νέοι προσανατολισμοί στα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά προγράμματα». Η πρώτη συνάντηση εκπαιδευτικών είχε λάβει χώρα τον Απρίλιο του 2103 και η δεύτερη τον Μάιο του 2014. Η ιδέα για τη διοργάνωσή τους γεννήθηκε στα τέλη του 2012, λίγους μήνες αφότου αναλάβαμε υπεύθυνοι Πολιτιστικών Θεμάτων και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Με αφετηρία τον ενθουσιασμό μας και τη βεβαιότητα ότι στο πεδίο του σχεδιασμού και της υλοποίησης των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών προγραμμάτων χρειαζόταν μια γενναία ανανέωση μετά την εικοσαετή πορεία τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σκεφτήκαμε ότι ήταν αναγκαία η διοργάνωση μιας συνάντησης στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να παρουσιάσουν πρωτότυπα προγράμματα που είχαν ήδη υλοποιηθεί από τους ίδιους στις σχολικές αίθουσες ή να προτείνουν φρέσκιες ιδέες που σκέφτονταν να πραγματοποιήσουν άμεσα. Μάλιστα, επιδιώξαμε και οι δύο συναντήσεις των εκπαιδευτικών να υλοποιηθούν τις ημέρες που οργανώναμε τα μαθητικά φεστιβάλ παρουσίασης των προγραμμάτων, ώστε να δοθούν άμεσα εναύσματα και παραδείγματα και έτσι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον κατάλληλο για να διεξαχθεί γόνιμος διάλογος ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. 

Η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο Τούμπας του Δήμου Θεσσαλονίκης το απόγευμα της Τρίτης 23 Απριλίου 2013 και περιελάμβανε τρεις εναρκτήριες διαλέξεις, ένδεκα εισηγήσεις εκπαιδευτικών και την παρακολούθησαν περίπου 90 εκπαιδευτικοί. Η δεύτερη συνάντηση έγινε το απόγευμα της Τετάρτης 7 Μαΐου 2014 στην αίθουσα «Μ. Ανδρόνικος» του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, περιελάμβανε τρεις εναρκτήριες διαλέξεις και εννέα εισηγήσεις εκπαιδευτικών και την παρακολούθησαν περίπου 80 εκπαιδευτικοί. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι την Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2015 πραγματοποιήθηκε η τρίτη συνάντηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης τα πρακτικά της οποίας θα κυκλοφορήσουν σύντομα. Στην τρίτη συνάντηση οι εκπαιδευτικοί αντί να παρουσιάσουν τις ιδέες τους με τη μορφή ανακοίνωσης, εργάστηκαν χωρισμένοι σε ομάδες με στόχο την παραγωγή νέων ιδεών στο πλαίσιο των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών προγραμμάτων.

Όπως θα διαπιστώσει κανείς ξεφυλλίζοντας τον τόμο των πρακτικών η θεματική ποικιλία των ανακοινώσεων είναι μεγάλη δηλώνοντας με ανάγλυφο τρόπο τις ευρείες κατευθύνσεις που έχουν λάβει τα πολιτιστικά και περιβαλλοντικά προγράμματα στις σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Με απλά λόγια, αυτά τα προγράμματα αποτελούν εναλλακτικές μορφές εκπαίδευσης που προσφέρουν με γόνιμο και δημιουργικό τρόπο γνώσεις, καλλιεργούν δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές σε όλους τους εμπλεκόμενους, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Σε αυτό το σημείο θα περιτρέξουμε τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ηλεκτρονικό βιβλίο. Η Πηνελόπη Παπαδοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, προτείνει τις ολιστικές σχολικές προσεγγίσεις ως πιθανό τρόπο αναζωογόνησης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης για την Αειφορία, ενώ η διδάκτωρ αρχαιολογίας Μαρία Γκιρτζή, αφού παρουσιάζει ένα σύντομο χρονικό της πορείας των Πολιτιστικών Προγραμμάτων στη Β/θμια Εκπαίδευση, στη συνέχεια προτείνει τρόπους διοργάνωσης πολιτιστικών περιπάτων με θέματα αντλημένα από την ιστορία και  τα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Η Πολυξένη Ράγκου, επίκουρη καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει προτάσεις για τον εννοιολογικό και διδακτικό προσανατολισμό των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, η Αντωνία Δαρδιώτη αναφέρεται στην πορεία των περιβαλλοντικών προγραμμάτων στη Δ.Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης την τελευταία τετραετία και παρουσιάζει συνοπτικά καλές πρακτικές που εξασφάλισαν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών στα προγράμματα, ενώ ο Νίκος Μερούσης, αφού αναφέρεται επιγραμματικά στους προσανατολισμούς του σύγχρονου μουσείου, προτείνει την υλοποίηση μιας εκπαιδευτικής δράσης (ξενάγησης) την οποία σχεδιάζουν και υλοποιούν οι μαθητές σε μουσεία. Προχωράμε στις εισηγήσεις: η τέχνη της ρητορικής και της πειθούς αποτελεί το κύριο αντικείμενο της εισήγησης της φιλολόγου Φανής Μπαρδανίκα, που παρουσιάζει μια πρόταση για δημιουργία ρητορικού ομίλου, ενώ η Έφη Ζιώγα, μαθηματικός και σκηνοθέτις, καταθέτει την εμπειρία της από μια εκπαιδευτική δράση στην οποία ενεπλάκησαν όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές ως τους γονείς και κηδεμόνες τους. Ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Γιαπουντζής μας ταξιδεύει νοερά με τα καραβάκια των μαθητών του, αποτέλεσμα επαναχρησιμοποίησης υλικών σε πρόγραμμα για την ανακύκλωση και η φιλόλογος Βασιλική Γκράτζιου παρουσιάζει το πολιτιστικό πρόγραμμά που υλοποίησε με αφορμή την έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με θέμα τον Αστερίξ. Η Κονδυλία Χοΐδά ασχολείται με το πώς καινοτόμες εκπαιδευτικές μέθοδοι και εργαλεία μπορούν να αξιοποιηθούν δημιουργικά στην υλοποίηση ενός πολιτιστικού προγράμματος και ο Στάθης Δουσόπουλος παρουσιάζει τα βήματα ενός περιβαλλοντικού προγράμματος για τη διαχείριση του νερού σε ειδικό σχολείο. Τέλος, ο Θεόδωρος Γούτας περιγράφει τα βήματα και τις δράσεις ενός περιβαλλοντικού προγράμματος βασισμένου στην εκστρατεία Ecomobility.

Περνάμε στις ανακοινώσεις της συνάντησης του 2014. Η ομάδα των Δημήτρη Τσιόπτσια, Σπυρίδωνα Γκαλένη και Σωτηρίας Σιδέρη καταθέτει στην εισήγησή της τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να δημιουργηθεί στο σχολείο ένα ψηφιακό σημείο ενημέρωσης και πολιτισμού, η παιδαγωγική ομάδα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου περιγράφει την εκπαιδευτική πρόταση «Ενεργός πολίτης στη γειτονιά μου», ενώ η Ευρώπη Παπαδοπούλου μας παρουσιάζει ένα κυνήγι θησαυρού που σχεδίασε και υλοποίησε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος Γιαπουντζής στην ανακοίνωσή του κάνει λόγο για τον βαθμό ενεργοποίησης και ευαισθητοποίησης των μαθητών του μέσα από κατασκευές από σκουπίδια και η Ελένη Ρώσσιου καταδεικνύει πώς η ομάδα εθελοντών του σχολείου της οργάνωσε δράσεις ευαισθητοποίησης ολόκληρης της σχολικής κοινότητας. Η Αλεξάνδρα Μαυρίδου και η Σοφία Νικολαΐδου παρουσιάζουν μια άλλη πλευρά των πολιτιστικών προγραμμάτων, ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου τα κύρια εργαλεία των μαθητών ήταν η δημιουργική γραφή και οι τεχνολογίες πληροφορίες και ενημέρωσης. Για την αξιοποίηση των τεχνικών της δημιουργικής γραφής στο πλαίσιο υλοποίησης πολιτιστικού προγράμματος μιλάει και η φιλόλογος Κλεονίκη Δρούγκα. Στο χώρο του κινηματογράφου και στα στάδια δημιουργίας μιας ταινίας μικρού μήκους αναφέρονται οι Κυριακή Αντικουλάνη, Αναστασία Γρηγοριάδου και Χριστίνα Μιχαηλίδου, ενώ στον ψηφιακό κόσμο μας μεταφέρει η ανακοίνωση της Σμαράγδας Φαρίδου και της Αλεξάνδρας Μάρα.

Ο κύριος στόχος των δύο συναντήσεων (και της τρίτης) δεν ήταν άλλοι από την παρουσίαση πρωτότυπων πρακτικών, αυτών που πολλές φορές καταχρηστικά ονομάζουμε καινοτόμες πρακτικές, με άλλα λόγια νέων ιδεών και εναλλακτικών προτάσεων που μπορεί να υλοποιηθούν στο σημερινό σχολείο. Ο άλλος στόχος ήταν η διεξαγωγή ενός γόνιμου διαλόγου ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Κοινή είναι η διαπίστωση ότι τα βήματα που χρειάζεται να γίνουν είναι ακόμα πολλά.  Η αρωγή της πολιτείας σε θεσμικό επίπεδο κρίνεται άκρως καθοριστική ώστε να προχωρήσουμε με σκοπό να κτίσουμε ένα πραγματικά δημιουργικό και δημοκρατικό σχολείο.  

Πρακτικά 1^ης & 2^ης Συνάντησης Εκπαιδευτικών Δ.Δ.Ε Αν.Θεσσαλονίκης, Επιστημονική Επιμέλεια: Α. Δαρδιώτη, Ν. Μερούση. e-book: Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2015  

Το βιβλίο σε ηλεκτονική μορφή βρίσκεται εδώ