Στον κήπο του μουσείου… συζητάμε περιβαλλοντικά. Μια συνάντηση εργασίας, ως σεμινάριο αλληλοεπιμόρφωσης

Μια συνάντηση εργασίας εκπαιδευτικών με αποτέλεσμα την αλληλοεπιμόρφωση και την καταγραφή προτάσεων βελτίωσης του θεσμού της Π.Ε. στη Δευτεροβάθμια.

Η συνάντηση

Η συνάντηση εργασίας εκπαιδευτικών της ΔΔΕ Ανατολικής Θεσσαλονίκης «Στον κήπο του μουσείου… συζητάμε περιβαλλοντικά» διοργανώθηκε από την υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αντωνία Δαρδιώτη, στην αρχή της χρονιάς (17 Σεπτεμβρίου 2014) στον κήπο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης. Στόχοι της συνάντησης εργασίας ήταν η ανταλλαγή καλών πρακτικών και η γέννηση ιδεών εν όψει της νέας σχολικής χρονιάς, η ανάπτυξη δυνατότητας συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών διαφορετικών σχολείων, η επισήμανση προβλημάτων που συναντά κανείς στα προγράμματα και η ανταλλαγή μεθόδων αντιμετώπισής τους μεταξύ έμπειρων εκπαιδευτικών στο χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Τα συμπεράσματα της συνάντησης εργασίας και οι προτάσεις των εκπαιδευτικών για βελτίωση του θεσμού της Π.Ε. στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση δημοσιοποιήθηκαν στην ΠΕΕΚΠΕ, στον Διευθυντή Δ.Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης και στη ΣΕΠΕΔ.

Το Λαογραφικό Μουσείο σε συνεργασία με το καφέ που λειτουργεί στον κήπο του φιλοξένησε την τρίωρη απογευματινή συνάντηση εργασίας, η οποία έλαβε χώρα αμέσως μετά την ξενάγηση των εκπαιδευτικών στις εκθέσεις του μουσείου από τον Διευθυντή του, κ. Ζήση Σκαμπάλη. Οι 48 συμμετέχοντες (ως επί το πλείστον με εμπειρία στα προγράμματα) χωρίστηκαν σε 8 ομάδες (με κριτήριο τα κοινά ενδιαφέροντα στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους), στις οποίες συμμετείχαν και 1 ή 2 εκπαιδευτικοί που επιθυμούσαν για πρώτη φορά φέτος να υλοποιήσουν πρόγραμμα. Κάθε ομάδα λειτούργησε σαν αυτόνομο σεμινάριο αλληλοεπιμόρφωσης, με διακριτούς ρόλους (συντονιστή, γραμματέα, εκπρόσωπο ομάδας στην ολομέλεια) και ακολούθησε 3 βήματα:

1. Παρουσίαση «καλών» πρακτικών στο πλαίσιο των προγραμμάτων Π.Ε. από ένα  ή δύο μέλη της ομάδας
2. Συζήτηση δομημένη κατά θέματα (7 κοινά ερωτήματα σε όλες τις ομάδες)
3. Συζήτηση ελεύθερη ανάλογα με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα κάθε ομάδας (όπως είχαν προδηλωθεί στην αίτηση συμμετοχής του κάθε εκπαιδευτικού)

Οι ομάδες στο τέλος της συνάντησης παρουσίασαν τα συμπεράσματα της συζήτησής τους στην ολομέλεια.

Τα επτά ερωτήματα που τέθηκαν σε όλες τις ομάδες ήταν τα παρακάτω:

 Τα Συμπεράσματα της Συνάντησης Εργασίας

Τα παρακάτω συμπεράσματα προκύπτουν από τις απαντήσεις στα πέντε πρώτα ερωτήματα που τέθηκαν στις ομάδες όπως καταγράφηκαν στα πρακτικά κάθε ομάδας εκπαιδευτικών και από τη συζήτηση που διεξάχθηκε σε ολομέλεια στο κλείσιμο της συνάντησης.

1. Οι εκπαιδευτικοί εξασφαλίζουν την ενεργό εθελοντική συμμετοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, για 2 διδακτικές ώρες μετά τη λήξη του ωρολογίου προγράμματος του σχολείου με:

• επιλογή επίκαιρων θεμάτων που ενδιαφέρουν και αφορούν τους μαθητές,
• διδακτικές τεχνικές της Π.Ε. (βιωματικού χαρακτήρα, ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, ανακάλυψης της γνώσης μέσα από πολλαπλές συμμετοχικές δραστηριότητες, παιχνίδια γνωριμίας, οικοδόμησης εμπιστοσύνης και δεσίματος ομάδας) και γενικά οτιδήποτε δεν θυμίζει «παραδοσιακό μάθημα» στη δομή του ή στο χώρο που διεξάγεται,
• μικρές ομάδες μαθητών, ανάθεση ρόλων και εναλλαγή υποομάδων και ρόλων,
• διάχυση των δράσεων της μαθητικής ομάδας στην υπόλοιπη σχολική κοινότητα, σε άλλα σχολεία και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον (δημοσίευση άρθρων, ιστότοποι-ιστοσελίδα σχολείου, παρουσιάσεις μαθητών, αφίσες, πίνακας ανακοινώσεων ομάδας στο σχολείο),
• συμβόλαιο της ομάδας κατά την έναρξη του προγράμματος (υποχρεώσεις μελών, απουσίες κλπ),
• εκπαιδευτικές επισκέψεις και συχνή επαφή με τη φύση,
• δραστηριότητες που αναδεικνύουν ταλέντα και δεξιότητες μαθητών που δεν μπορούν να εκφραστούν στο πλαίσιο των μαθημάτων του σχολείου και ενεργοποιούν και μαθητές μειωμένης σχολικής επίδοσης,
• το χτίσιμο σχέσης εμπιστοσύνης με τους μαθητές και την προσωπική συμμετοχή του εκπαιδευτικού στις δραστηριότητες,
• διαφορετική παιδαγωγική προσέγγιση, στην οποία ο εκπαιδευτικός είναι manager και διευκολυντής (facilitator)  της ανακάλυψης της γνώσης,
• συνεργασία με άλλες περιβαλλοντικές ομάδες του σχολείου και άλλα σχολεία.

2. Οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν προβλήματα κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων στα σχολεία τους που έχουν σχέση με:

• γραφειοκρατία για τις επισκέψεις,
• χρηματοδότηση των δράσεών τους (το αντιμετωπίζουν με προσωπική συμμετοχή, διοργάνωση bazaar, χορηγία από σύλλογο γονέων κλπ.),
• έλλειψη χώρων και δυσκολία πρόσβασης στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου,
• έλλειψη σχολικών φυλάκων,
• έλλειψη -αρκετές φορές- υποστήριξης από σύλλογο διδασκόντων και Διευθυντή σχολείου (κυρίως στα Λύκεια),
• συμμετοχή και συνέπεια μαθητών λόγω εξωσχολικών δραστηριοτήτων.

3. Οι εκπαιδευτικοί διαπίστωσαν αλλαγές στη συμπεριφορά των μαθητών μέσα από τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που αφορούν:

• στη σχέση τους με το σχολείο (αγάπη, θετική στάση),
• στη σχέση τους με τους υπόλοιπους μαθητές της περιβαλλοντικής ομάδας και όλου του σχολείου (κοινωνικοποίηση, συνεργασία, αλληλοσεβασμός),
• στη σχέση τους με τους υπεύθυνους καθηγητές (ενδιαφέρον και συμμετοχή στο αντίστοιχο μάθημά τους),
• στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης (ιδιαίτερα των μαθητών με χαμηλή σχολική επίδοση),
• στην ανάπτυξη της συλλογικότητας,
• την εξάλειψη του ρατσισμού και της ξενοφοβίας ,
• την γενικότερη ευαισθητοποίηση.

Ειδικότερα, παρατηρήθηκε ότι μετά από δράσεις καθαριότητας και εξωραϊσμού του σχολείου, ιδιαίτερα όταν αξιοποιούνται οι ιδέες των μαθητών, αυτοί προσέχουν περισσότερο το χώρο τους, συμμετέχουν, συνεργάζονται και αγωνίζονται για την αισθητική και την καθαριότητα του σχολείου. Οι δράσεις που έχουν σχέση με την προώθηση της ανακύκλωσης και την διαχείριση των απορριμμάτων στο σχολείο (πχ. συλλογή πλαστικών καπακιών για αγορά αναπηρικού αμαξιδίου, κομποστοποίηση, μεταφορά υλικών από το σπίτι κ.α.) έχουν μεγάλη ανταπόκριση από τους μαθητές που φαίνεται ότι υιοθετούν αυτή τη στάση και επηρεάζουν ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Μέσα από τις ομαδικές εργασίες και τις δραστηριότητες γνωριμίας και δεσίματος της ομάδας, διαπιστώθηκε ότι μαθητές της Α’ τάξης ή «κλειστά» παιδιά εντάσσονται πιο γρήγορα στη μαθητική κοινότητα, αποκτούν παρέες, δένονται μεταξύ τους και έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον: την περιβαλλοντική τους ομάδα. Όταν περιβαλλοντικές ομάδες καλούνται να αναλάβουν την οργάνωση εκδηλώσεων του σχολείου, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται με υπευθυνότητα.

Αξίζει να αναφερθούν, επίσης, συγκεκριμένα περιστατικά που η συμμετοχή στην περιβαλλοντική ομάδα οδήγησε μαθητές άλλων θρησκειών να υπερβούν απαγορεύσεις της θρησκείας τους και να χορέψουν ή  μαθητές με ξενοφοβία να αμβλύνουν την ρατσιστική τους στάση μετά από συνεργασία με μαθητές του Διαπολιτισμικού Γυμνασίου.

4. Οι εκπαιδευτικοί προτείνουν προς τα ΚΠΕ, τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας και το αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου για βελτίωση του θεσμού:

• Έγκαιρη αποστολή της εγκυκλίου του Υπουργείου για ανάληψη προγραμμάτων από την αρχή της χρονιάς.
• Ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας για μετακινήσεις των μαθητών (Πρόταση: να εγκρίνονται οι ολιγόωρες επισκέψεις της περιβαλλοντικής ομάδας μέσα στην πόλη εντός ωρολογίου προγράμματος ή κατά την διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, 8^η και 9^η ώρα, μόνο από το Διευθυντή του σχολείου (ή/και του συλλόγου διδασκόντων) κατόπιν γραπτής έγκρισης των γονέων των μαθητών. Για παράδειγμα την ώρα του προγράμματος όταν θέλει μία περιβαλλοντική ομάδα να επισκεφθεί το πάρκο της γειτονιάς του σχολείου που έχει υιοθετήσει, να μην χρειάζεται όλη η διαδικασία έγκρισης από Διεύθυνση-Περιφέρεια που μόνο αποθαρρύνει και καθυστερεί ή παρεμποδίζει ολοκληρωτικά την εκπαιδευτική διαδικασία.
• Χρηματοδότηση των προγραμμάτων,
• Χρηματοδότηση των δικτύων,
• Χρηματοδότηση των ΚΠΕ,
• Αύξηση του αριθμού σχολείων που δέχεται κάθε ΚΠΕ,
• Ανάληψη τοπικών μετακινήσεων των σχολείων κατά την επίσκεψή τους στο ΚΠΕ, από το ΚΠΕ,
• Αύξηση νομών εμβέλειας των ΚΠΕ,
• Αξιοποίηση των εκπαιδευτικών με εμπειρία στα προγράμματα Π.Ε. στα σεμινάρια των ΚΠΕ,
• Διεξαγωγή σεμιναρίων των ΚΠΕ στη Θεσσαλονίκη για να μην απαιτείται μετακίνηση των εκπαιδευτικών εκτός νομού ολόκληρα Σαββατοκύριακα,
• Να δοθεί το δίωρο για δύο εκπαιδευτικούς του προγράμματος,
• Να αυξηθεί το όριο αριθμού προγραμμάτων που μπορούν να αναλάβουν οι εκπαιδευτικοί,
• Να μην υπάρχει διάκριση μεταξύ των ειδικοτήτων στο δικαίωμα ανάληψης προγραμμάτων με συμπλήρωση ωραρίου (αναφορά στις ειδικότητες ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04),
• Να ενταχθούν τα προγράμματα στο ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου.

 5. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη από επιμορφωτικά σεμινάρια:

• που θα υποστηρίζουν και θα προωθούν τις συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών και μεταξύ περιβαλλοντικών ομάδων διαφορετικών σχολείων,
• σχεδιασμού προγραμμάτων Π.Ε,
• βιωματικά,
• για απόκτηση περισσότερων τεχνικών γνώσεων,
• εισαγωγικής επιμόρφωσης για εκπαιδευτικούς χωρίς καθόλου εμπειρία,
• γνωριμίας και ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών μεταξύ εκπαιδευτικών,
• αντίστοιχα με αυτό που συμμετείχαν (17-09-14) με άλλες ομάδες εκπαιδευτικών,
• που θα περιλαμβάνουν παρουσιάσεις προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς,
• που θα συνδυάζονται με επισκέψεις σε νέους χώρους.

Αξιολόγηση

Η συνάντηση εργασίας έδωσε την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να συνευρεθούν σε έναν  όμορφο χώρο με συναδέλφους άλλων σχολείων που εδώ και χρόνια υλοποιούν εμπνευσμένα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κάτω από ένα οργανωμένο πλαίσιο σεμιναρίου αλληλοεπιμόρφωσης. Τους έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουν, να μεταδώσουν την εμπειρία τους και να ακούσουν, πίνοντας καφέ σε υπαίθριο χώρο. Οι μικρές ομάδες σε κάθε τραπέζι δημιούργησαν κλίμα εμπιστοσύνης και αποδοχής. Μεγάλη οικειότητα υπήρχε μεταξύ εκπαιδευτικών που γνωρίζονται ήδη από άλλα σεμινάρια ή εκδηλώσεις της ΠΕΕΚΠΕ. Οι νέοι στο χώρο εκπαιδευτικοί επωφελήθηκαν από τη διαδικασία και εισέπραξαν το θετικό κλίμα ανταλλαγής και συνεργασίας. Μπόρεσαν να ρωτήσουν τους πιο έμπειρους  και να πάρουν απαντήσεις για πρακτικά ζητήματα στην υλοποίηση των προγραμμάτων. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ένταση της συζήτησης κάθε ομάδας και το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων ήταν τέτοια που κανείς δεν χρειαζόταν διάλειμμα.

Το γεγονός ότι υλοποιήθηκε στην αρχή της χρονιάς, πολύ πριν την έναρξη των προγραμμάτων έδωσε ώθηση και ιδέες στους εκπαιδευτικούς να συνεχίσουν την δημιουργική πορεία τους στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Η ανταλλαγή των ιδεών που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή για τη φετινή χρονιά και η γνωριμία του τρόπου εργασίας των άλλων δημιούργησε τις βάσεις για συνεργασίες σχολείων. Η επιλογή του χώρου, τέλος, του Λαογραφικού Μουσείου έδωσε παράλληλα τη δυνατότητα γνωριμίας με τις εκθέσεις του και διερεύνησης αξιοποίησής του στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Οι εκπαιδευτικοί αξιολογώντας την συνάντηση ανέφεραν χαρακτηριστικά: «Πολλές ιδέες αποκομίσαμε για τα θέματα των προγραμμάτων και τον τρόπο υλοποίησής. Μας ενέπνευσε ο ενθουσιασμός των συνομιλητών μας», «Η γνωριμία με συναδέλφους δραστήριους και ευαίσθητους με το περιβάλλον και την εκπαίδευση, αποτελεί μεγάλη εμψύχωση και ελπίδα».

Η δημοσιοποίηση των συμπερασμάτων της συνάντησης εργασίας στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Παιδείας, στον Διευθυντή Εκπαίδευσης Δευτεροβάθμιας Ανατολικής Θεσσαλονίκης, στην ΠΕΕΚΠΕ και το περιοδικό φιλοδοξεί στη συνέχιση και βελτίωση του θεσμού των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην προσπάθεια υλοποίησής τους. Σε κάθε περίπτωση ελπίζουμε τα παραπάνω συμπεράσματα να φανούν χρήσιμα στους εκπαιδευτικούς και στους φορείς επιμόρφωσής τους.

Ευχαριστίες

Ευχαριστώ τον εκπαιδευτικό και πρόεδρο της ΠΕΕΚΠΕ Κ. Μακεδονίας, Κώστα Στυλιάδη για την ουσιαστική υποστήριξη και συμβολή στην οργάνωση της συνάντησης εργασίας, την πρόεδρο και τον Διευθυντή του Λαογραφικού Μουσείου κ. Μαριάννα Βιλδιρίδη και κ. Ζήση Σκαμπάλη για τη φιλοξενία και όλους τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς που συνέβαλαν με την εμπειρία και τις απόψεις τους στην επιτυχή έκβασή της.

Η Αντωνία Δαρδιώτη είναι υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Ανατολικής Θεσσαλονίκης