Βιολογία να φαν και οι κότες

Είναι δυνατόν η επιστήμη να περάσει στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Ναι, απαντούν με τον τρόπο τους αρκετές σελίδες που συνδυάζουν την επιστημονική γνώση με το χιούμορ και την επικαιρότητα στο ελληνικό Facebook (κυρίως) και σε άλλες πλατφόρμες. Το πλήθος των σελίδων φαίνεται να αυξήθηκε σε αριθμό, αλλά και σε επιστημονικά πεδία (βιολογία, γεωγραφία, χημεία, φυσική, αστρονομία, κ.ά.) τον τελευταίο χρόνο, καθώς και η ανταπόκριση του κοινού υπήρξε μεγάλη. Η εκλαϊκευμένη επιστήμη που προσφέρουν τέτοιες σελίδες φαίνεται να έχει απήχηση σε ανθρώπους που θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους, αλλά και σε εκπαιδευτικούς που προσβλέπουν στον εμπλουτισμό της διδασκαλίας τους συνδέοντας την θεωρία με εφαρμογές στην καθημερινότητα.

Αυτή η σχέση θεωρίας-πράξης αποτελεί ένα θεμελιώδες στοιχείο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, η οποία διέπεται από διεπιστημονικότητα στην ολιστική προσέγγιση των θεμάτων που την απασχολούν. Στο παρόν τεύχος, επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στη βιολογία, που αποτελεί επιστήμη συνυφασμένη με πολλές θεματικές ενότητες της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (οικολογία, σχέση ανθρώπου-φύσης, υγεία, κ.ά.), καθώς και επειδή βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων εν μέσω της πανδημίας του COVID-19, με την εισαγωγή πια στο λεξιλόγιο όλων μας εννοιών που μέχρι πρότινος απασχολούσαν βιολόγους επιστήμονες, όπως PCR τεστ, αντιγόνα, αντισώματα, εμβόλια, κλπ.

Πραγματοποιήσαμε, λοιπόν, μια συνέντευξη με τη διαχειριστική ομάδα της σελίδας στο Facebook «Βιολογία να φαν κι οι κότες» η οποία έχει αναλάβει να μας εξηγήσει με τον πιο διασκεδαστικό τρόπο πώς έπαιξε ρόλο η εξέλιξη στις τακτικές ζωής ενός είδους σαύρας, τις περίεργες συμπεριφορές βακτηρίων στα αντιβιοτικά, μέχρι τα οφέλη των φυσικών ήχων ενός δάσους στον άνθρωπο!

• Είστε μία από τις ομάδες που έχουν λάβει μεγάλη δημοσιότητα στο χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (και ειδικά στο Facebook) τελευταία, στην κατηγορία της εκλαΐκευσης της επιστημονικής γνώσης, και στην περίπτωσή σας, της Βιολογίας. Ποιο ήταν το κίνητρο της δημιουργίας αυτής της σελίδας και ποιο είναι το προφίλ της ομάδας πίσω από αυτή;

Η ιδέα προέκυψε μέσα στην καραντίνα. Η κούραση της επανειλημμένης κλεισούρας, η επικαιρότητα (κορωνοϊός), αλλά και το χιούμορ που μας χτυπούσε την πόρτα σε κάθε ερέθισμα, ήταν πατήματα στο να φτάσουμε στη δημιουργία αυτής της σελίδας. Συνειδητοποιήσεις για το πόσο χρήσιμη είναι η γνώση της Βιολογίας στην κοινωνία αλλά και το όλο και περισσότερο ενδιαφέρον γι’ αυτόν τον κλάδο μας ώθησε ένα βράδυ του Νοέμβρη να συναντηθούμε (online βέβαια) και να δώσουμε σε αυτήν την ιδέα σάρκα και οστά. Γιατί από κοντά και πάλι δε θα μπορούσαμε να βρεθούμε. Όχι λόγω καραντίνας, λόγω απόστασης. Είμαστε μια παρέα Βιολόγων και Δασολόγων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που έπειτα από την αποφοίτησή μας ξενιτευτήκαμε κι εμείς. Θέλαμε όμως να κάνουμε κάτι όλοι μαζί. Να δημιουργήσουμε μαζί. Η αγάπη μας για τη γνώση, η περιέργεια για τον κόσμο, η θέλησή μας να προσεγγίσουμε το ελληνικό κοινό, το χιούμορ, η τέχνη, η φιλοσοφία, οι ιστορίες και η λογοτεχνία ήταν και είναι εξάλλου οι λόγοι που παραμερίσαμε για λίγες ώρες το εργαστήριο και το πεδίο! Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε τον όρο science communication και αναγνωρίζοντας το πόσο αναγκαίος είναι στην Ελλάδα, το αποφασίσαμε και με χαρά πατήσαμε το κλικ για την αρχή αυτού του ταξιδιού.

• Προφανώς το κοινό που σας ακολουθεί προέρχεται από διαφορετικούς χώρους και ποικίλα υπόβαθρα, ποια είναι τα κριτήρια που καθορίζουν το περιεχόμενό σας; Από πού αντλείτε τη θεματολογία σας; (προσωπικά ενδιαφέροντα, ερευνητικά ενδιαφέροντα, θέματα επικαιρότητας)

Είναι όλα θέμα τύχης! Οι ιδέες πολλές φορές μας έρχονται κατακέφαλα και αρχίζουμε το γράψιμο κατευθείαν. Άλλες φορές η έμπνευση έρχεται από πληροφορίες που διαβάζουμε από άρθρα σε αξιόλογα περιοδικά (Science, Nature, Cell, National Geographic κα), βιβλία, audiobooks, βιντεάκια στο YouTube που βλέπουμε μέχρι τα μεσάνυχτα. Τα θέματα ποικίλουν, από την κατανόηση οικολογικών φαινομένων, μέχρι τις τελευταίες εξελίξεις στην αναγεννητική ιατρική. Βέβαια, επηρεαζόμαστε και από την επικαιρότητα, μιας και είμαστε σαν τους αναγνώστες μας, θέλουμε να καταλαβαίνουμε τί συμβαίνει γύρω μας.

Και όλα αυτά καθορίζονται και από τα προσωπικά μας ενδιαφέροντα. Έχουμε άτομα που τους αρέσει η ορειβασία, που γοητεύονται με τη συγγραφή βιβλίων, μουσικούς, yogis, φυσιολάτρες, μέχρι και άτομα που λατρεύουν την πηλοπλαστική. Απ’ όλα έχει ο μπαξές.

• Ο τρόπος με τον οποίο γράφετε είναι άμεσος, με δόσεις χιούμορ και ο λόγος σας αντισυμβατικός (σε σχέση πάντα με τον επιστημονικό λόγο) παρόλο που παραθέτετε πάντα τις επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιείτε. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε για το τελικό αποτέλεσμα;

Αυτό είναι το recipe secret της ομάδας, το οποίο δεν πρέπει να αποκαλύψουμε! Γενικά, είμαστε αυθόρμητοι αλλά μεθοδικοί. Διαβάζουμε κάτι, πορωνόμαστε και ψάχνουμε περισσότερο και τελικά σπαζοκεφαλιάζουμε για κανένα δίωρο να βρούμε μια ατάκα για meme. Τελικά κάθε ποστ καταλήγει να γίνει μια μακροσκελή δημοσίευση που ξεχειλίζει από ενθουσιασμό και κάποια αδύναμα σημεία, που στη συνέχεια διορθώνονται από το peer review που βάζουμε στους εαυτούς μας και από άλλα μέλη της ομάδας.

• Έχετε εντάξει τη σελίδα σας στην κατηγορία Εκπαίδευση και λαμβάνοντας υπόψη ότι παροτρύνετε το κοινό σας να μοιραστεί τις γνώσεις που παρουσιάζετε, ήταν από την αρχή στόχος σας ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της σελίδας; Έχετε αξιολογήσει τη (θετική) επίδραση της σελίδας σας στον τομέα της εκπαίδευσης;

Είμαστε κι εμείς μία από τις πάμπολλες σελίδες που ξεφυτρώνουν σα μανιτάρια στο ελληνικό Facebook, κάτι που δείχνει πώς η κοινωνία διψάει για επιστημονική γνώση. Science communication α λα ελληνικά. Χαιρόμαστε πάρα πολύ με τα θετικά σχόλια, αλλά και με τα αρνητικά γιατί μας βοηθάνε να γίνουμε σταδιακά καλύτεροι. Με μεγάλη μας έκπληξη και χαρά, έχουμε και πολλές ερωτήσεις από πολλά προφίλ που αμέσως απαντάμε. Γενικά, ο κόσμος μας έχει αγκαλιάσει, έχει αγκαλιάσει τη Βιολογία και την Επιστήμη, κάτι που μας συγκινεί.

• Δεν θα μπορούσε να λείπει μια αναφορά στο δυνατό γραφιστικό σας κομμάτι, αλλά και στο θέμα που έχετε δημιουργήσει με βάση, υποθέτω, το λογοπαίγνιο του τίτλου της σελίδας σας, το κοτέτσι σας. Ήταν κάτι που είχατε εξαρχής στο μυαλό σας ώστε να δώσει πρόσθετη αξία στην αλληλεπίδραση με το κοινό σας ή ήταν κάτι που προέκυψε;

Το κοτέτσι ξεκίνησε από μια πλάκα που κάναμε μεταξύ μας και μετά μαζί με το κοινό ξαφνικά ωρίμασε. Κι εμείς γεμάτοι ενθουσιασμό το συνεχίσαμε. Έχει πολλή πλάκα να αλληλο-αναφερόμαστε σαν κότες, κάτι που σπάει και τον πάγο με τον αναγνώστη.

• Ανέφερα στην αρχή ότι ανήκετε σε ένα κύμα νέων σελίδων με παρόμοιο ύφος και με διαφορετικά επιστημονικά πεδία (γεωγραφία, χημεία, φυσική, αστρονομία, κ.ά.). Ποια είναι η σχέση σας με τις σελίδες αυτές, τα ξαδερφάκια σας αν μπορούμε να τις πούμε έτσι;

Με μεγάλη χαρά βλέπουμε ότι η επιστήμη έχει βρει τον δρόμο της στο ελληνικό κοινό, έστω και αργά, αλλά σταθερά. Κι εμείς κάπως έτσι ξεκινήσαμε. Υπάρχει συνεργατικότητα με πολλές από αυτές, όπως η sis “και η βιολογία είναι πολύ κουλ” και o The Plant Teller. Εδώ δεν υπάρχουν οπαδικά, όλες οι ομάδες έχουν ένα κοινό στόχο, την διάδοση της επιστημονικής γνώσης στο ελληνικό κοινό. Και γι’ αυτό διαβάζουμε και μεις με λαχτάρα τις δημοσιεύσεις των ομάδων και τις αναδημοσιεύουμε πολλές φορές.

• Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γνωρίζουν αδιαμφισβήτητα μεγάλη απήχηση και αμεσότητα, αλλά χαρακτηρίζονται από δυσχρηστία στην εύρεση περιεχομένου. Έχετε σκεφτεί την κατασκευή άλλου μέσου (π.χ. ιστοσελίδας) που ίσως θα ήταν ένα προσβάσιμο σημείο αναφοράς με εύκολη κατηγοριοποίηση των θεματικών σας;

Το έχουμε σκεφτεί και ξανασκεφτεί, αλλά για την ώρα έχουμε καταλήξει ότι το Facebook αποτελεί τον πιο άμεσο και εύκολο τρόπο επικοινωνίας με το ευρύ κοινό. Καλώς η κακώς κρίνουμε ότι το ελληνικό κοινό αφιερώνει περισσότερο χρόνο στα social media απ’ ότι σε μια άλλη πλατφόρμα. Instagram; Έχουμε ακόμη δρόμο, σιγά σιγά.

• Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον του κοτετσιού σας;

Ονειρευόμαστε και πορευόμαστε. Τα καλύτερα έρχονται, ευελπιστούμε σε κάποιο καιρό να κάνουμε και το δικό μας YouTube κανάλι με επεξηγηματικά βιντεάκια για πιο μεγάλα βιολογικά θέματα, αλλά και συνεντεύξεις με επιστήμονες από διάφορες βαθμίδες του ευρύτερου κλάδου της βιολογίας. Ή ακόμη και παραμύθια βασισμένα σε βιολογικά μονοπάτια και φαινόμενα! Όρεξη να έχουμε και…. to be continued.

H Δέσποινα Τσόπογλου – Γκίνα, είναι Βιολόγος, M.Sc και Υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Νηπιαγωγών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δυτικής Μακεδονίας