Δράσεις Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης μαθητών

Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου  - Αώου και Πίνδου έχοντας την ευθύνη της διοίκησης και διαχείρισης της μεγαλύτερης χερσαίας προστατευόμενης περιοχής της χώρας μας, του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, αναπτύσσει δράσεις ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης, για τις σημαντικές οικολογικές αξίες της περιοχής και την ανάγκη διατήρησής τους, οι οποίες απευθύνονται στην τοπική κοινωνία, στο ευρύτερο  κοινό που επισκέπτεται την περιοχή και στους μαθητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης.

Τα ορεινά δασικά οικοσυστήματα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, τα απειλούμενα είδη πανίδας, τα σπάνια είδη βλάστησης και χλωρίδας, η ιδιαίτερη γεωμορφολογία καθώς και τα μοναδικά ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της προστατευόμενης περιοχής, συνθέτουν μερικά από τα θέματα των δράσεων που έχει σχεδιάσει και υλοποιεί ο Φορέα Διαχείρισης με σκοπό την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των μαθητών.

Συγκεκριμένα υλοποιούνται, κατόπιν σχετικής άδειας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Προγράμματα Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης στους χώρους των σχολείων με επισκέψεις των αρμόδιων στελεχών του Φορέα αλλά και στους χώρους των Κέντρων Πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου (Ασπράγγελοι Ζαγορίου, Μέτσοβο, Μαυραναίοι Γρεβενών)  σε συνδυασμό με Εκδρομές Ερμηνείας Περιβάλλοντος στην προστατευόμενη περιοχή. Επίσης ο Φορέας Διαχείρισης διαθέτει ένα αξιόλογο Πακέτο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης με τίτλο «Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου… Ας μάθουμε, ας παίξουμε…», για μαθητές ηλικίας 6 έως 12 ετών, εγκεκριμένο από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).

Όλες οι δράσεις του Φορέα Διαχείρισης πραγματοποιούνται, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση, πάντοτε κατόπιν αίτησης του διδάσκοντος εκπαιδευτικού στην Υπηρεσία του Φορέα και προσαρμόζονται στην ηλικία των συμμετεχόντων μαθητών. Επίσης το Πακέτο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης με τίτλο «Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου… Ας μάθουμε, ας παίξουμε…» αποστέλλεται δωρεάν σε δημοτικά σχολεία όλης της χώρας κατόπιν αποστολής σχετικού αιτήματος στο Φορέα Διαχείρισης. Η διάρκεια υλοποίησης τόσο των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης όσο και των Εκδρομών Ερμηνείας Περιβάλλοντος είναι περίπου 3 διδακτικές ώρες.

 Στόχος της υλοποίησης των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και των Εκδρομών Ερμηνείας Περιβάλλοντος είναι οι μαθητές να κατανοήσουν έννοιες όπως είναι η προστατευόμενη περιοχή, οι σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις ανθρώπου – φυσικού περιβάλλοντος, τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής και τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται. Επίσης επιδιώκεται η εξοικείωση των μαθητών με την επιστημονική μεθοδολογία - έρευνα, την κριτική και δημιουργική προσέγγιση των θεμάτων και την ανάπτυξη επιστημονικής νοοτροπίας. Επιπλέον στόχος είναι οι μαθητές να εργάζονται σε ομάδες και να αναπτύσσουν σχέσεις συνεργασίας ενώ επιδιώκεται η σύνδεση της σχολικής με την καθημερινή ζωή, η καλλιέργεια της υπευθυνότητας, της ικανότητας λήψης αποφάσεων και η δημιουργική παρέμβαση. Τέλος, στόχος του Φορέα είναι η δημιουργία στενής σχέσης των μαθητών με τη φύση με τη μεσολάβηση όλων των αισθήσεων.

Αναλυτικά τα Προγράμματα Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης που υλοποιεί ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου – Αώου και Πίνδου για το σχολικό έτος 2014 – 2015 είναι τα ακόλουθα:

1. «Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου»

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει στόχο την γνωριμία των μαθητών με την μεγαλύτερη προστατευόμενη περιοχή της χώρας μας και περιλαμβάνει παρουσίαση:

• της προστατευόμενης περιοχής, των Περιοχών Προστασίας της Φύσης, των Ζωνών Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών και των Περιφερειακών ζωνών
• της βιοποικιλότητας
• των ζωνών βλάστησης
• των σπάνιων ειδών χλωρίδας (λουλούδια, βότανα, μανιτάρια)
• των σπάνιων ειδών πανίδας (θηλαστικά, πτηνά, ερπετά, αμφίβια και ψάρια)
• της γεωλογίας
• του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος (οικισμοί, γεφύρια, μοναστήρια)
• των μύθων που σχετίζονται με την περιοχή
• των προβλημάτων και απειλών του Εθνικού Πάρκου
• του Φορέα Διαχείρισης και των δράσεων του

Το πρόγραμμα ανάλογα με την ηλικία των μαθητών ολοκληρώνεται με κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική και άλλα περιβαλλοντικά παιχνίδια.

2. «Η πανίδα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου»

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει στόχο την γνωριμία των μαθητών με τα σπάνια και απειλούμενα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου και περιλαμβάνει παρουσίαση:

• των πληθυσμών των θηλαστικών, πτηνών, ερπετών, αμφιβίων και ψαριών
• των απειλούμενων ειδών όπως η αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, το ζαρκάδι, η βίδρα κ.α.
• της βιολογίας/οικολογίας τους, των διατροφικών συνηθειών τους
• των βιοτόπων τους
• των απειλών και των κινδύνων που αντιμετωπίζουν (σύγκρουση και συνύπαρξη με τον άνθρωπο)
• των τρόπων παρακολούθησης του πληθυσμού τους (βιοδηλωτικών ενδείξεων κ.α.)

Το πρόγραμμα επίσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση σχετικού διαδραστικού βίντεο και ανάλογα με την ηλικία των μαθητών γίνεται αναφορά σε μύθους που συνδέονται με την περιοχή του Εθνικού Πάρκου ενώ ολοκληρώνεται με κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική και περιβαλλοντικά παιχνίδια.

 3. «Η βλάστηση και η χλωρίδα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου»

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει στόχο την γνωριμία των μαθητών με το φυσικό πλούτο της προστατευόμενης περιοχής και περιλαμβάνει παρουσίαση:

• των δασικών ζωνών βλάστησης και των εδαφικών προτιμήσεων των ειδών
• των ενδημικών και σπάνιων ειδών χλωρίδας
• των φυτών με φαρμακευτικές ιδιότητες
• του μεγάλου αριθμού μανιταριών της περιοχής
• της ποικιλίας των τύπων οικοτόπων

Το πρόγραμμα επίσης περιλαμβάνει αναγνώριση φυτών από την ευρύτερη περιοχή του πάρκου και ανάλογα με την ηλικία των μαθητών ολοκληρώνεται με κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική και περιβαλλοντικά παιχνίδια.

4. «Η Ορνιθοπανίδα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου»

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει στόχο την γνωριμία των μαθητών με τον μαγικό κόσμο των πουλιών και περιλαμβάνει παρουσίαση:

• της σημασίας τους στην αρχαιότητα, στη μυθολογία και στη θρησκεία
• των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και συνηθειών τους
• των σπάνιων και απειλούμενων ειδών του Εθνικού Πάρκου
• των βιοτόπων και της οικολογίας τους
• των κοινών ειδών της περιοχής
• των απειλών και των κινδύνων που αντιμετωπίζουν
• των ειδών που έχουν εξαφανισθεί
• των τρόπων παρακολούθησης του πληθυσμού τους

Το πρόγραμμα επίσης περιλαμβάνει αναφορά στον τρόπο αναγνώριση των πουλιών (ήχοι, εξοπλισμός, οδηγός αναγνώριση) και ανάλογα με την ηλικία των μαθητών ολοκληρώνεται με κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική και περιβαλλοντικά παιχνίδια.

 5. «Τα γεφύρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου»

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει στόχο οι μαθητές να γνωρίσουν τα πέτρινα γεφύρια της περιοχής και περιλαμβάνει παρουσίαση:

• του υδάτινου οικοσυστήματος του Εθνικού Πάρκου
• του πλήθους των τοξοτών γεφυριών 
• ιστορική αναδρομή της εξέλιξης της γεφυροποιίας
• ανάλυση του τρόπου κατασκευής τους
• των μύθων και παραδόσεων που τα συνοδεύουν στο πέρασμα του χρόνου

Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται ανάλογα με την ηλικία των μαθητών με κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική και περιβαλλοντικά παιχνίδια.

 Επιπλέον ο Φορέας Διαχείρισης, για το σχολικό έτος 2014 – 2015, υλοποιεί τις ακόλουθες Εκδρομές Ερμηνείας Περιβάλλοντος εντός της προστατευόμενης περιοχής:

1. «Κήποι Ζαγορίου: Ο κύκλος του νερού»

Έναρξη και λήξη διαδρομής: Η πλατεία του οικισμού των Κήπων

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές Νηπιαγωγείου, Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μία διαδρομή σε δασικό δρόμο που έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση των μαθητών στο θέμα της διαχείρισης του νερού και παράλληλα την γνωριμία τους με πολιτιστικά μνημεία της περιοχής όπως τα γεφύρια και οι νερόμυλοι.  Στην έναρξη της πεζοπορίας  διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί οχτώ σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Το ανθρωπογενές περιβάλλον - οικισμός Κήπων
• Το νερό ως το πολυτιμότερο αγαθό –  ο κύκλος του νερού
• Τα γεφύρια και η αρχιτεκτονική τους
• Τα εξωτερικά μέρη και τη χρήσης του νερόμυλου
• Επισκέπτονται και ξεναγούνται στο εσωτερικό του Νερόμυλου των Κήπων
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τον τρόπο ελέγχου της ποιότητας του νερού (θερμοκρασία, pH, ασπόνδυλα, κ.α.)

 2.   «Κουκούλι: Βότανα»

Έναρξη και λήξη διαδρομής: Το πάρκινγκ του οικισμού του Κουκουλίου

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μία κυκλική διαδρομή που έχει ως στόχο την γνωριμία των μαθητών με την πλούσια χλωρίδα και βλάστηση της περιοχής του Εθνικού Πάρκου και γίνεται στα καλντερίμια εντός του οικισμού του Κουκουλίου.  Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί έξι σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στη περιοχή
• Τα φαρμακευτικά φυτά και τους περίφημους Βικογιατρούς
• Επισκέπτονται και ξεναγούνται στο Βοτανικό Μουσείο «Κώστα Λαζαρίδη»
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Το ανθρωπογενές περιβάλλον - αρχιτεκτονική των οικισμών του Ζαγορίου
• Την πλατεία του οικισμού, τον επιβλητικό πλάτανο και τον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου

3.   «Βίτσα Ζαγορίου: Διαδρομές στο χώρο και στο χρόνο»

Έναρξη: Αρχαιολογικός χώρος Βίτσας 

Λήξη διαδρομής: Η πλατεία του οικισμού της Βίτσας

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές τελευταίων τάξεων Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια διαδρομή εντός του οικισμού της Βίτσας στην οποία οι μαθητές καλούνται μέσα από ένα φανταστικό ταξίδι στο χρόνο να γνωρίσουν την πολιτιστική ταυτότητα και την βιοποικιλότητα της περιοχής καθώς και τη σημασία της προστασίας του ιστορικού και φυσικού περιβάλλοντος. Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί έξι σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τον αρχαιολογικό οικισμό και τα ευρήματα του
• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στη περιοχή
• Τους βυζαντινούς ναούς της περιοχής (Ι.Ν. Αγίου Νικολάου)
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Το ανθρωπογενές περιβάλλον - αρχιτεκτονική των οικισμών του Ζαγορίου
• Την πλατεία του οικισμού και τον επιβλητικό πλάτανο

Η Εκδρομή υλοποιείται σε συνεργασία με την ΙΒ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

4.    «Κόνιτσα: Το Δάσος και η διαχείριση του»

Έναρξη διαδρομής: Κατασκηνώσεις Κόνιτσας

Λήξη διαδρομής: Οικισμός Πηγή

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια διαδρομή σε δασικό δρόμο που έχει ως στόχο την γνωριμία των μαθητών με ένα από τα δασικά οικοσυστήματα του Εθνικού Πάρκου. Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί έξι σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τη διαχείριση του δάσους και την επιλογή δασοπονικών ειδών προς υλοτόμηση
• Τον τρόπο υπολογισμού της ηλικίας των δέντρων
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τον τρόπο αναγνώρισης φυτικών ειδών
• Τις απειλές του δάσους και τους τρόπους αντιμετώπισής τους

Η Εκδρομή υλοποιείται σε συνεργασία με το Δασαρχείο Κόνιτσας.

 5.   «Βοϊδομάτης :Το καθαρότερο ποτάμι της Ευρώπης»

Έναρξη και λήξη διαδρομής: Κλειδωνιά Κόνιτσας

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια διαδρομή εντός του παραποτάμιου δάσους που έχει ως στόχο την γνωριμία των μαθητών με ένα υδάτινο οικοσύστημα του Εθνικού Πάρκου. Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί επτά σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

ü  Το Βοϊδομάτη και το υδάτινο οικοσύστημά του 

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τον τρόπο ανάγνωσης ενός δασικού χάρτη
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τα γεφύρια και η αρχιτεκτονική τους
• Τον τρόπο ελέγχου της ποιότητας του νερού (θερμοκρασία, pH, ασπόνδυλα, κ.α.)
• Τον τρόπο αναγνώρισης φυτικών ειδών

6.   «Όρλιακας: Ένα τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους»

Έναρξη διαδρομής: Θέση Καραστέργιος

Λήξη διαδρομής: Κατασκηνώσεις Ζιάκα

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές τελευταίων τάξεων Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια διαδρομή σε δασικό δρόμο που έχει ως στόχο την γνωριμία των μαθητών με ένα από τα δασικά οικοσυστήματα του Εθνικού Πάρκου. Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί πέντε σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τους σημαντικούς γεωλογικούς σχηματισμούς
• Τον τρόπο αναγνώρισης φυτικών ειδών
• Τις απειλές του δάσους και τους τρόπους αντιμετώπισής τους

7.   «Ασπράγγελοι Ζαγορίου: Μοναδικές εξερευνήσεις, ατελείωτες ανακαλύψεις»

Έναρξη: Σκοπευτήριο Ασπραγγέλων 

Λήξη διαδρομής: Ι.Ν. Αγίου Νικόλαου εντός του οικισμού των Ασπραγγέλων

Η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί από μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια διαδρομή σε μονοπάτι που έχει ως στόχο οι μαθητές να γνωρίσουν το φυσικό και ανθρωπογεννές περιβάλλον περιφερειακά του οικισμού των Ασπραγγέλων και παράλληλα να ενημερωθούν για κάποιες εναλλακτικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στην περιοχή. Στην έναρξη της πεζοπορίας διανέμεται στους μαθητές χάρτης της διαδρομής, γίνεται αναγνώριση τοπίου και προσανατολισμός με την χρήση πυξίδας. Κατά μήκος της διαδρομής έχουν επιλεγεί επτά σταθμοί στους οποίους οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ενημερώνονται για τα ακόλουθα:

• Τα είδη βλάστησης και χλωρίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Το άθλημα της σκοποβολής – επίδειξη σκοποβολής
• Το ανθρωπογενές περιβάλλον – (Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής, Ι.Ν.Αγίου Νικόλαου)
• Τα είδη πανίδας που συναντώνται στην περιοχή
• Τα υδραγωγεία των Ασπραγγέλων, τους χώρους αποθήκευσης των σιτηρών, τα αλώνια και την χρήση τους στο παρελθόν
• Την λειτουργία των Πυροφυλακίων  - επίσκεψη στο Πυροφυλάκιο της περιοχής 
• Τις εναλλακτικές δραστηριότητες - επίδειξη πτήσης ανεμοπτερισμού

Πέραν των ανωτέρω δράσεων οι σχολικές μονάδες μπορούν, χωρίς να συμμετέχουν σε κάποιο από τα Προγράμματα ή της Εκδρομές του Φορέα Διαχείρισης, να συνδυάσουν την εκδρομή τους στην  Προστατευόμενη Περιοχή με ξενάγηση σε κάποιο από τα πέντε Κέντρα Πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου (Ασπράγγελοι, Πάπιγκο, Βοβούσα, Μέτσοβο, Μαυραναίοι).   

Παπιγκιώτη Αλεξάνδρα
Υπεύθυνη του Τμήματος Πληροφόρησης, Δημοσιότητας & Εκπαίδευσης Φορέα Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου – Αώου & Πίνδου
Ασπράγγελοι, Δήμου Ζαγορίου
Τ.Κ. 44007, Ιωάννινα
Τηλέφωνο : 2653022245 Fax : 26530 22245