Τεύχος: 21 (66)

Ενεργός πολίτης στη γειτονιά μου και ... στο Δήμο Θεσσαλονίκης: σχεδιασμός, παρατήρηση, κριτική σκέψη, σχόλια και δράσεις, δράσεις ...

Συγγραφέας: 
Γαρυφαλλιά Σταυρή
Ενότητα: 
Π.Ε στο σχολείο

Περίληψη

Η εργασία παρουσιάζει το περιβαλλοντικό πρόγραμμα “Από την γειτονιά στο Δήμο Θεσσαλονίκης: Ο ρόλος των δημόσιων χώρων στην ποιότητα ζωής στο αστικό περιβάλλον”. Υλοποιήθηκε από το 11ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Με αφόρμηση την ενεργοποίηση βιωματικών και συναισθηματικών αναμνήσεων της καθημερινότητας στην  γειτονιά των 40 Εκκλησιών και τα ιστορικά, πολιτιστικά στοιχεία της, οι ομάδες  σχεδιάζουν ηλεκτρονικά το αστικό, περιβαλλοντικό μονοπάτι που θα ακολουθήσουν. Περιηγούμενοι  παρατηρούν, σχολιάζουν, φωτογραφίζουν, αποτυπώνουν σε αφίσα τα φυσικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, θετικά κι αρνητικά στοιχεία.  Η οργάνωση της περιήγησης, η πραγματοποίηση κι η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία ενεργητικής μάθησης στο πεδίο. Αναπτύσσονται οι δεξιότητες που χαρακτηρίζουν τον ενεργό πολίτη και εν δράσει οι ομάδες κατανοούν κι εσωτερικεύουν τις αξίες της αειφορίας που διέπουν ένα ποιοτικό αστικό οικοσύστημα. Τα ερωτήματα, πλαισιωμένα από στατιστικά στοιχεία της άποψης των κατοίκων, μεταφέρθηκαν στους αρμόδιους φορείς του Δήμου Θεσσαλονίκης, μέσω επίσκεψης στο Δημαρχιακό Μέγαρο. Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στο μαθητικό συνέδριο “ Μία Πόλη για όλους”.  Η αυθεντικότητα κι ευστοχία των σχολιασμών οδήγησε σε δημοσίευσή τους σε τοπική εφημερίδα. Ευελπιστούμε ότι αποτέλεσε μέρος των λόγων για την  επιδιόρθωση από την δημοτική τεχνική υπηρεσία της ασφαλτόστρωσης πολυσύχναστου από μεγάλα οχήματα δρόμου της γειτονιάς,   σημείο που είχε εντοπίσει η ομάδα.

Λέξεις – Κλειδιά: γειτονιά, Δημαρχείο, δράσεις, ενεργός πολίτης

Εισαγωγή

Πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τίτλο «Από την γειτονιά μου … στο Δήμο Θεσσαλονίκης: Ο ρόλος των δημόσιων χώρων στην ποιότητα ζωής στο αστικό περιβάλλον», υλοποιήθηκε από το 11ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, το οποίο συμμετείχε στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Βιώσιμη Πόλη: Η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία» του ΚΠΕ Ελευθερίου, Κορδελιού και Βερτίσκου. Η διάρκεια του προγράμματος ήταν 5,5 μήνες, γεγονός που αιτιολογεί το πλήθος των στόχων που επιτεύχθηκαν και των δράσεων που υλοποιήθηκαν. Στην περιβαλλοντική ομάδα συμμετείχαν 18 μαθητές και μαθήτριες της Γ΄ Γυμνασίου, που τελικά σχημάτισαν  5 υποομάδες: τα κορίτσια, οι φλώροι, οι παρατηρητές, οι ανιχνευτές και οι οδοιπόροι. Η πρώτη μέριμνα σην αρχική συνάντηση της ολομέλειας ήταν η δημιουργία του συμβολαίου της ομάδας με την καταγραφή σκέψεων κι αποφάσεων για την αποτελεσματική λειτουργία της μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού, δημιουργικότητας, χαράς, θάρρους και πρωτοβουλίας. Ο καθένας συμβάλλει με την δική του σκέψη-πρόταση στην διερεύνηση του θέματος, την οποία και καταγράφει σε ένα μεγάλο χαρτόνι, πριν περάσουμε στην υλοποίηση των τεσσάρων φάσεων του προγράμματος. Τα προιόντα των δραστηριοτήτων όλων των φάσεων  αναρτώνται στην πλατφόρμα του Edmodo, ενώ παράλληλα σχολιάζονται και οι αναρτήσεις άλλων σχολείων του δικτύου.

Τα στάδια του προγράμματος

Στην πρώτη φάση τα παιδιά με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματά τους απεικονίζουν ελεύθερα σε χαρτόνια εικόνες από την καθημερινή ζωή τους στην γειτονιά, εκφράζοντας παράλληλα σκέψεις και συναισθήματα με χρωματιστούς μαρκαδόρους ή και σε τόνους του άσπρου – μαύρου. Αναφέροντας αυθόρμητα χαρακτηριστικά της γειτονιάς τους, δημιουργούν «βροχή» λέξεων που σχετίζονται με την φύση, την κοινωνία, την οικονομία, τα συναισθήματά τους για τον χώρο που ζουν.

Στην επόμενη φάση σχεδιάζουν το αστικό, περιβαλλοντικό μονοπάτι στην γειτονιά. Έχοντας μπροστά τους τον χάρτη της περιοχής των 40 Εκκλησιών, συζητούν κι εκφέρουν απόψεις για το ποια διαδρομή θα ακολουθήσουν με βάση τα φυσικά, ιστορικά ή πολιτιστικά στοιχεία που θα συναντήσουν. Όλος ο συνοικισμός είναι αμφιθεατρικά χτισμένος. Ξεκινάει από τα πανεπιστήμια και φτάνει ως το δάσος του Σέιχ Σου. Πάνω στον χάρτη σχεδιάζουν το επιθυμητό μονοπάτι. Η πλειοψηφία των οδωνυμίων της περιοχής είναι αφιερωμένα σε πόλεις της Ανατολικής Θράκης και της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρειας Θράκης), όπως: Σκοπού, Σκεπαστού, Βιζύης, Βύζαντος, Πέτρας, Σαμακόβου, Ραιδεστού, Κεσσάνης. Κεντρική οδός της συνοικίας είναι η Βιζυηνού, όπου βρίσκεται το άγαλμα του Γεωργίου Βιζυηνού. Ο Γ. Βιζυηνός, Γεώργιος Μιχαηλίδης το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε το 1849 στη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης.  Θρύλοι, παραδόσεις, ιστορία, λαογραφία, περιγραφικά στοιχεία της φύσης και ψυχογραφικά των ανθρώπων της αγαπημένης πατρίδας του Βιζώς, παρελαύνουν μες στο έργο του.

Αφετηρία στις δράσεις πεδίου, κατά την περιήγηση στο μονοπάτι, αποτελεί η σχολική αυλή. Συνεχίζουν στο δρομάκι στο δασάκι, βγαίνουν στην οδό Σκουφά και φθάνουν στο προαύλιο του Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με παράπλευρες διαδρομές στις οδούς Μεσολογγίτη και Ελευθερών, όπου ένα αιωνόβιο δένδρο, μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του χώρου, ένα ρέμα, ένας στενός επικίνδυνος δρόμος, μία παλιά βιοτεχνία, γωνιές με σκουπίδια ξεχασμένα, αλλά και το παραδοσιακό κτίσμα του Δημοτικού σχολείου ελκύουν το ενδιαφέρον των μαθητών. Συνεχίζοντας στην οδό Βιζυηνού με τα καταστήματα κι ένα-δύο παλιά αρχοντικά σπίτια, καταλήγουν στην κεντρική πλατεία Παύλου Μελά. Κατεβαίνοντας αριστερά συναντούν την οδό Ιατρού Κεραμέως που οδηγεί στο το Σεισμολογικό Κέντρο του ΑΠΘ και στο υπέροχο βαθυστόχαστο γκράφιτι που κοσμεί τους δύο μεγάλους τοίχους των φοιτητικών εστιών. 

Καταγράφουν τα θετικά κι αρνητικά στοιχεία. Κατόπιν αποτυπώνουν στο χαρτί το αστικό περιβαλλοντικό μονοπάτι που περιηγήθηκαν, αφού προηγουμένως μοιραστούν σε δύο γκρούπ. Το πρώτο ασχολείται με τον σχολιασμό των παρατηρήσεων που καταγράφηκαν στα φύλλα εργασίας. Τονίζονται τα καταγεγραμμένα ενδιαφέροντα σημεία, θετικά και αρνητικά, που σχετίζονται με την συμβολή της αξιοποίησης και βελτίωσης των δημόσιων χώρων στην ποιότητα της καθημερινής ζωής. Το δεύτερο γκρούπ ενθέτει κείμενα σχολιασμού και εικόνες πάνω σε ένα αυτοσχέδιο χάρτη δρόμων και δημόσιων χώρων της περιοχής, δημιουργώντας μία απεικόνιση της αστικής διαδρομής μέσα από την ερευνητική ματιά των ομάδων. Με μικρές συνεντεύξεις διερευνούν και καταγράφουν τις απόψεις των κατοίκων της γειτονιάς για την υπάρχουσα καθαριότητα και τα ανεπιθύμητα γκράφιτι, την ευκολία ή δυσκολία στο παρκάρισμα, την  ύπαρξη πρασίνου, πάρκων, την ύπαρξη ηρεμίας. Με τα στατιστικά στοιχεία που συνέλεξαν ετοιμάζουν μία μικρή παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνάς τους στο Excel. Στην συνέχεια οι ομάδες συλλέγουν από βιβλία, από το διαδίκτυο, από συζητήσεις με τους κατοίκους της περιοχής και παρουσιάζουν σε ένα αρχείο ppt φωτογραφίες παλιές και στοιχεία ιστορικά για το παρελθόν της συνοικίας των 40 Εκκλησιών. 

Ακολουθεί ένα υπέροχο ταξίδι εικονικής πραγματικότητας σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Ταξιδεύουν μέσω video του διαδικτύου σε Στοκχόλμη, Ρώμη, Άμστερνταμ, Κοπεγχάγη,  συγκρίνουν την καθημερινή ζωή τους με αυτήν στην πόλη μας και καταγράφουν στην πλατφόρμα επικοινωνίας του δικτύου τα σημαντικότερα από τα συμπεράσματά τους. Με αφόρμηση την ανωτέρω δράση, οι ομάδες διαλέγουν την πόλη όπου θέλουν να ζουν, ερευνώντας τις διαφορές ανάμεσα στις δύο εικόνες της ίδιας φανταστικής πόλης. Καταγράφουν τις επιλογές των κατοίκων της κάθε μίας και τις αξίες που αναδεικνύονται μέσα από αυτές.  Έννοιες όπως Συλλογικότητα, Ενεργός Πολίτης, Αστική Αειφορία, Τοπικότητα, Πολιτισμός, Υγιεινή Διαβίωση, Ποιότητα Ζωής και Περιβάλλοντος, Κοινωνικοποίηση, Ομαδικότητα  αποκτούν ένα ιδιαίτερο νόημα για τα παιδιά. Ολοκληρώνουν  την δραστηριότητα σκιαγραφόντας με μολύβι, χρώματα, σκέψεις, επιθυμίες και σχόλια «μια εικόνα από την ζωή στην πόλη που ονειρεύονται» και που σαν ενεργοί και συνειδητοποιημένοι πολίτες θα προσπαθήσουν να την κάνουν πραγματικότητα.

Η ενημέρωση και η γνωριμία με τους θεσμούς της πόλης είναι το επόμενο βήμα του Ενεργού Πολίτη. Αφού οι ομάδες μελετήσουν το οργανόγραμμα και τις υπηρεσίες του Δήμου Θεσσαλονίκης, πραγματοποιούν επίσκεψη στο Δημαρχείο  και συζητάμε με τους αρμόδιους φορείς για τις υπηρεσίες που προσφέρει προς τους δημότες του,  θέτοντας ερωτήσεις και  προβληματισμούς σχετικούς με τα κακώς κείμενα που καταγράψαμε κατά την περιήγησή μας στο αστικό περιβαλλοντικό μονοπάτι της περιοχής μας. Δρώντας σαν ενεργοί πολίτες τα μέλη των ομάδων  ολοκληρώνουν το πρόγραμμα  ομορφαίνοντας την είσοδο του σχολείου.  Καθαρίζουν τα χόρτα, προμηθεύονται  ασβέστη, γάντια, βούρτσες και ασβεστώνουν το κάτω μέρος των κορμών των δένδρων στο δασάκι που πλαισιώνει την είσοδο του σχολείου. Όταν τελειώνουμε, συναντιόμαστε και συζητάμε  για τα οράματα και τις αξίες πίσω από την δράση αυτή, αλλά κι ότι κάναμε σε όλη την διάρκεια του προγράμματος. Παρουσιάζεται στην ολομέλεια των ομάδων η εφαρμογή ppt με όλες τις εργασίες και δράσεις των ομάδων. Ρίχνουμε μία τελευταία ματιά και διόρθωση στα έξι posterς που θα παρουσιαστούν στον μαθητικό συνέδριο «Πόλη για όλους» στο Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης.

Στόχοι

  1. Να  επιχειρήσουν μια εσωτερική, προσωπική αναζήτηση  των βιωμάτων που τους συνδέουν με την γειτονιά τους και των συναισθημάτων που πηγάζουν από αυτά.
  1. Να καλλιεργήσουν την συναισθηματική νοημοσύνη.
  1. Να εκφράσουν βιώματα και συναισθήματα με μεμονωμένες λέξεις, που καταγράφονται σε χαρτόνια με χρωματιστούς μαρκαδόρους.
  1. Να αποφασίσουν και να θέσουν όρους αποτελεσματικής, δημιουργικής και συνεπούς  συνεργασία.
  1. Να μάθουν να τους τηρούν ενισχύοντας την ομαδοσυνεργατική συμπεριφορά.
  1. Να συνθέσουν νοητικές εικόνες της περιοχής όπου ζουν τοποθετώντας τον εαυτό τους μέσα σε αυτές.
  1. Να απεικονίσουν τις εικόνες φιλοτεχνώντας εικαστικές δημιουργίες με οδηγό την φαντασία, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα οποία είναι και λεκτικά παρόντα στα έργα.
  1. Να εκφράσουν με λέξεις-κλειδιά τα φυσικά, κοινωνικά και πολιτιστικά  χαρακτηριστικά  της γειτονιάς, αρνητικά και θετικά.
  1. Να δημιουργήσουν συννεφόλεξα με όλες τις ¨σταγόνες¨ της ¨βροχής λέξεων¨που παρήγαγαν.
  1. Να αναζητήσουν τον ψηφιακό χάρτη της γετονιάς τους στο google maps.
  1. Να σχεδιάσουν επί χάρτου το αστικό, περιβαλλοντικό μονοπάτι που θα περιηγηθούν, με βάση φυσικά περιβαλλοντικά  χαρακτηριστικά,  ενδιαφέροντα ίχνη του παρελθόντος,   στοιχεία της καθημερινότητας και μνήμες.
  1. Να διερευνήσουν το αστικό οικοσύστημα και να καταγράψουν  σε φύλλα εργασίας τα  ενδιαφέροντα προς παρατήρηση στοιχεία  σε δημόσιους χώρους, πάρκα, παλιά και σύγχρονα κτίσματα, δρόμους.
  1. Να εντοπίσουν επακριβώς τα προβληματικά σημεία και να τα φωτογραφίσουν, αιτιολογωντας με επιχειρήματα την επιλογή τους.
  1. Να εντοπίσουν επακριβώςτα σημεία που συνδέονται με την παλιότερη και σύγχρονη ιστορία της περιοχής, διακρίνοντάς τα από τον περιβάλλοντα χώρο.
  1. Να ασκήσουν την κριτική σκέψη και  να τα χαρακτηρίσουν ως θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με το αν προάγουν την ποιότητα ζωής στην γειτονιά και τις αξίες της αειφορίας που κοσμούν ένα υγιές περιβάλλον διαβίωσης.
  1. Να επιλέξουν τα τοπόσημα που θεωρούν ότι καθορίζουν την γειτονιά, φυσικά, κοινωνικά, πολιτιστικά.
  1. Να αποτυπώσουν την πραγματικότητα που μελέτησαν σε χαρτόνι εργασίας, σχεδιάζοντας το αστικό περιβαλλοντικό μονοπάτι  και τοπουετώντας τις φωτογραφίες των σημαντικών σημείων στις κατάλληλες θέσεις.
  1. Να εκφράσουν με σχόλια και θάρρος τις απόψεις τους για την πραγματικότητα που κατέγραψαν, πάνω στο χειροποίητο σχεδιασμό της διαδρομής.
  1. Να ερευνήσουν τον ρόλο της αντικειμενικότητας, αλλά και της υποκειμενικότητας στον σχολιασμό της πραγματικότητας που κατέγραψαν.
  1. Να  διερευνήσουν την  τοπική  ιστορία  της  δημοτικής κοινότητας  όπου ανήκει η γειτονιά.
  1. Να συλλέξουν πληροφορίες και φωτογραφίες του παρελθόντος μέσω της επικοινωνίας με συγγενείς και γείτονες.
  1.  Να ανιχνεύσουν τις απόψεις των κατοίκων της γειτονιάς για σημαντικά θέματα της περιοχής μέσω της δημιουργίας του κατάλληλου ερωτηματολογίου.
  1. Να συγκρίνουν την καθημερινή ζωή ευρωπαικών πόλεων με αυτή στην δική τους πόλη.
  1. Να αναζητήσουν τις αξίες που  καθορίζουν αλλά και διέπουν την καθημερινή ζωή σε μία πόλη, μέσω του ρόλου που κατέχει η δομή και χρήση  των δημόσιων χώρων  στο επίπεδο της ποιότητάς της.
  1. Να εκφράσουν με εικαστική δημιουργία τα χαρατηριστικά που επιθυμούν να έχει η πόλη που ονειρεύονται.
  1. Να διερευνήσουν τους θεσμούς και τις διοικητικές δομές της πόλης που με τις αποφάσεις και πράξεις των υπηρετούντων σε αυτές, δημιουργούν την εικόνα που παρατήρησαν.
  1. Να αναζητήσουν λύσεις και τρόπους που θα οδηγήσουν στην βελτίωση των κακώς κείμενων σημείων της γειτονιάς.
  1. Να γνωρίσουν και να θέσουν κατάλληλα διατυπωμένα ερωτήματα για τα αρνητικά σημεία της γειτονιάς στους υπεύθυνους των αρμόδιων υπηρεσιών του Δήμου.
  1. Να επικοινωνήσουν τις γνώσεις που αποκόμισαν και τα συμπεράσματά τους στα υπόλοιπα μέλη της σχολικής κοινότητας και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
  1. Να επικοινωνήσουν τα συμπεράσματά τους μέσω του μαθητικού συνεδρίου για την Βιώσιμη πόλη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
  1. Να κινητοποιήσουν τις αρμόδιες υπηρεσίες ώστε να προβούν σε βελτιώσεις κι επιδιορθώσεις των προβληματικών σημείων.

 Εν ολίγοις ...

 Να συμπεριφέρονται σαν Ενεργοί Πολίτες.

 Δράσεις ομάδας.

 1. Δημιουργία μεγάλης αφίσας με τους όρους του συμβολαίου της ομάδας κατόπιν συζήτησης και αναμνηστική φωτογράφιση στην είσοδο του σχολείου μας.

2. Με εργαλεία την φαντασία και την εμπειρία της καθημερινότητας στην γειτονιά, τα μέλη των ομάδων αποτυπώνουν στο χαρτί εικόνες της γειτονιάς, σκέψεις, συναισθήματα και αναμνήσεις από την ζωή τους μέσα σε αυτήν, με χρώματα, φροντίδα και στοργή.  Ήταν μία δραστηριότητα που τους ενεργοποίησε συγκινησιακά.

3. Οι ομάδες κατέγραψαν τα περιβαλλοντικά,  κοινωνικά και πολιτιστικά  χαρακτηριστικά της γειτονιάς μέσα από μία βροχή λέξεων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν και δημιούργησαν τρία συννεφόλεξα.

4. Εντοπίζουν την γειτονιά τους  στην ευρύτερη περιοχή των 40 Εκκλησιών χρησιμοποιώντας τους ψηφιακούς χάρτες  google maps. Σχεδιάζουν πάνω στον χάρτη το περιβαλλοντικό αστικό μονοπάτι και σε φύλλο εργασίας καταγράφουν τις σκέψεις που οδήγησαν στη συγκεκριμένη διαδρομή.

5. Περίπατος στο αστικό μονοπάτι που σχεδιάστηκε. Οι ομάδες ¨διαβάζουν¨ την γειτονιά τους βήμα - βήμα. Παρατηρούν εδιαφέροντα στοιχεία του φυσικού, κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Τα φωτογραφίζουν και τα σχολιάζουν εντοπίζοντας τα θετικά και αρνητικά σημεία. Σε φύλλο εργασίας καταγράφουν σκέψεις και σχόλια, που στην συνέχεια συζητούν στην ομάδα και στην ολομέλεια, κάνοντας μικρές στάσεις κατά την διαδρομή.  Καταλήγουν ότι ο υπεραιωνόβιος  κορμός δένδρου πίσω από την Εκκλησία, το άγλαμα του Γ. Βιζυηνού, οι φοιτητικές εστίες του Α.Π.Θ., το πέτρινο, παραδοσιακό οίκημα του 19ου αιώνα που στεγάζει το δημοτικό σχολείο μπορούν να αποτελέσουν τοπόσημα του περιβαλλοντικού, πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα της περιοχής.

6. Καταγραφή σε αρχείο παρουσιάσεων των στοιχείων που παρατηρήσαμε  κατά την περιήγηση. με παρουσίαση σχολίων των παιδιών δίπλα στις φωτογραφίες. Οι παρατηρήσεις μας:

Περιποιημένες είσοδοι μονοκατοικιών και οικοδομών. Δωρεάν χώρος στάθμευσης δίπλα στο δασάκι του Σειχ Σου.

Το σχολείο μας μέσα στο πράσινο και στον καθαρό αέρα, με θέα στην θάλασσα.

Ένας αιωνόβιος πλάτανος πίσω από το ιερό του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αντικείμενο ερευνών του Α.Π.Θ. Οι αρχιτέκτονες που διαμόρφωσαν τον χώρο φρόντισαν να μείνει άθικτος.

Το κεντρικό πάρκο της περιοχής περιφραγμένο για λόγους ασφαλείας και καθαριότητας. Η μοναδική θέα στο Θερμαϊκό κόλπο και στο δάσος του Σέιχ Σου

Το άγαλμα του Γεωργίου Βιζηυνού. Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών. Το Εθνικό Κολυμβητήριο.

Το Σεισμολογικό κέντρο του Πανεπιστημίου. Μονοκατοικίες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Εγκαταλελειμένο κι απεριποίητο το παρκάκι μέσα στο δασάκι του Σειχ Σου. Το ερείπιο της πρώην ταβέρνας του Λαδά, δίπλα στο σχολείο. Μία ιστορική ταβέρνα που κάηκε και εγκαταλείφθηκε το 1998.

Αν και στενός δρόμος η Σκουφά με προβλήματα στην ασφαλτόστρωση, χρησιμοποιείται για το πέρασμα μεγάλων οχημάτων προς την περιφερειακή οδό. Σκουπίδια δίπλα στο ρέμα και μία εγκατελειμένη, παλιά μονοκατοικία που αποτελεί εστία μόλυνσης, κοντά στο σχολείο.

Άσχημα και υβριστικά γκράφιτι στο πάρκο, στην κεντρική πλατεία, στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Ξεβαμμένα, σπασμένα παγκάκια στην κεντρική πλατεία Παύλου Μελά.

7.   Όλες οι ομάδες συνεργάζονται στον σχεδιασμό μίας μεγάλης αφίσας  της αστικής περιβαλλοντικής διαδρομής, εμπλουτισμένης με φωτογραφίες και παρατηρήσεις για τα θετικά κι αρνητικά σημεία της γειτονιάς μας.                                                                                                                                                   

8. Τα σχόλια που αναφέρθηκαν στα φύλλα εργασίας κατά την διαδρομή οδηγούν στην ταξινόμηση και καταγραφή σε power point των θετικών κι αρνητικών στοιχείων της γειτονιάς.

9. Ξεκινώντας από τα τοπόσημα της περιοχής, παλιά κτίσματα και αρχοντικά,  οι ομάδες αναζητούν  ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία της περιοχής (κείμενα, παλιές και νέες φωτογραφίες) στο διαδίκτυο ή μέσω  συζήτησης και mini συνέντευξης  με τα μέλη της οικογένειας, τους φίλους και τους γείτονες. Συγκεντρώνονται σε ένα αρχείο παρουσιάσεων.

10. Καταρτίζονται ερωτηματολόγια και παράγονται στατιστικά στοιχεία για την γνώμη των κατοίκων στα  ζητήματα:  1) Ποιά είναι τα κύρια προβλήματα της περιοχής, 2) τί πρέπει να γίνει, 3) ποιός είναι ο αρμόδιος φορέας. Τα παιδιά αποκτούν μία συνολική εικόνα των προβλημάτων, σκέπτονται τρόπους αντιμετώπισής τους κι αποφασίζουν η επόμενη επίσκεψη να γίνει στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.

11. Ταξιδεύουμε εικονικά σε άλλες πόλεις. Οι ομάδες μελετούν βίντεο με στοιχεία της καθημερινής ζωής στην Στοκχόλμη, Κοπεγχάγη,  Άμστερνταμ και Ρώμη, τα καταγράφουν σε αρχεία παρουσιάσεων. Τα θέματα που απασχολούν τις ομάδες είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, η καθαριότητα των δημόσιων χώρων, η ποιότητα και το πλήθος των πάρκων αναψυχής, η ρύπανση. Χρησιμοποιείται η μηχανή αναζήτησης της google.   Στην συνέχεια συγκρίνονται  με αυτά της πόλης μας.

12. Συγκρίνονται γραπτά οι  διαφορετικές όψεις Α, Β της ίδιας φανταστικής πόλης.

Εξετάζονται τα θέματα όπως η μετακίνηση, οι ελεύθεροι χώροι, οι άνθρωποι, τα απορρίμματα, η ποιότητα της ατμόσφαιρας και των υδάτων.  Καταγράφονται  οι αξίες που  διέπουν την καθημερινή ζωή σε κάθε περίπτωση.

13. Όλες οι ομάδες εργάζονται ταυτόχρονα, με απόλυτα συνεργατικό πνεύμα και σχεδιάζουν με περίσκεψη,  φαντασία και χρώματα μία μεγάλη αφίσα για το πώς φαντάζονται την πόλη όπου θα ήθελαν να ζήσουν, με αναφορά στα σημαντικά στοιχεία και στις αξίες που επηρεάζουν την καθημερινότητα.

14. Διερευνούμε τους θεσμικούς φορείς  που συμβουλεύουν, αποφασίζουν, υλοποιούν για να έχουμε ποιότητα ζωής στην πόλη μας. Μελετάμε το οργανόγραμμα των υπηρεσιών του δήμου Θεσσαλονίκης και τον ρόλο μας ως πολίτες. Ποιοί είναι εκείνοι που με τις επιλογές τους, τις αποφάσεις τους και τις πράξεις τους δημιούργησαν τις εικόνες που παρατηρήσαμε; Ποιοί καθορίζουν την καθημερινή μας ζωή; Εντοπίσαμε ανάμεσα στις υπηρεσίες του Δήμου:1) Ποιες ασχολούνται με τα ζητήματα που μας ενδιέφεραν και φέρουν την ευθύνη, 2) Με ποιο τρόπο σχετίζονται με το θέμα μας.

15. Ως ενεργοί πολίτες ετοιμάζουμε ερωτηματολόγιο, προγραμματίζουμε και υλοποιούμε συνάντηση στην αίθουσα Νερού του Δημαρχιακού μεγάρου με τον Υπεύθυνο του γραφείου καθαριότητας της Α΄ Δημοτικής Κοινότητας και τον Προιστάμενο του τμήματος συντήρησης κήπων.  Τα ερωτήματα που θέσαμε αναφέρονταν σε ότι θα μπορούσε να διορθωθεί στα κακώς κείμενα της περιοχής μας, όπως στην ασφαλτόστρωση των δρόμων, στην συγκομιδή των  σκουπιδιών στους δημόσιους χώρους, στα άσχημα γκράφιτι σε πάρκα και κτίρια, στα κατεστραμμένα παγκάκια, στο αφρόντιστο δασάκι του Σειχ Σου.

16. Φωτογραφίζουμε την επίσκεψη στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης και κατασκευάζουμε  σχετική αφίσα.

17. Συμμετέχουμε στο εκπαιδευτικό βιωματικό πρόγραμμα στο ΚΠΕ Κορδελιού «Βιώσιμη πόλη: Η πόλη πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία». Φωτογραφίζουμε την δράση στους δημόσιους χώρους και κατασκευάζουμε αφίσα.

18. Σαν ενεργοί πολίτες υλοποιούμε την δράση: αισθητική αναβάθμιση της εισόδου του σχολείου, καθαριότητα.

Καθαρίζουμε από τα αγριόχορτα  κι ασβεστώνουμε τα δένδρα στην είσοδο του σχολείου μας, όλοι μαζί. Συνεργατικότητα, συμμετοχικότητα, ενθουσιασμός, δημιουργικότητα χαρακτηρίζουν την δράση. Ομορφύναμε την είσοδο του σχολείου μας, ομορφύναμε την γειτονιά μας, ομορφύναμε την καθημερινότητά μας.

19. Συμμετοχή στο Μαθητικό Συνέδριο “ Μία Πόλη για όλους” στο Δημαρχείο Θεσ/νίκης με έξι αφίσες.

20. Τελική παρουσίαση όλων των δράσεων με κατάλληλη μουσική επένδυση στην εκδήλωση παρουσίασης των προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων στο αμφιθέατρο του σχολείου μας, παρουσία όλων των μελών της σχολικής κοινότητας.

Αποτίμηση - Συμπεράσματα

Η γειτονιά έγινε ένα ιδανικό πεδίο εκπαίδευσης των μαθητών, πολύ περισσότερο από ότι θα περιμέναμε. Εκπαιδεύτηκαν με δράσεις πεδίου στη κατανόηση των εννοιών της βιωσιμότητας, της ποιότητας της καθημερινής ζωής στους δημόσιους χώρους, των αρχών κι αξιών της αειφορίας οι οποίες διαμορφώνουν ένα ποιοτικό αστικό οικοσύστημα.  Ανέπτυξαν δεξιότητες όπως αυτές της συνεργατικότητας, της αναγνώρισης κι επιλογής των στοιχείων εκείνων που συντελούν στην αειφορία, της ανάσυρσης στοιχείων της βιωματικής και συναισθηματικής μνήμης, της λεκτικής έκφρασής της και της αποτύπωσης στο χαρτί, της προσεκτικής παρατήρησης, της διάκρισης και συγκέντρωσης της προσοχής  στα σημεία του ενδιαφέροντος, της διερεύνησης των προβλημάτων, της αναζήτησης πληροφοριών και ιστορικών στοιχείων με χρήση των κατάλληλων διαδικτυακών εργαλείων, της ανάλυσης των αιτιών μιας δυσάρεστης κατάστασης ή εικόνας στους δημόσιους χώρους, όπως τα παραμένοντα σκουπίδια κι άσχημα γκράφιτι, της άσκησης κριτικής σκέψης, της οργάνωσης της σκέψης, της διατύπωσης ερωτημάτων που δύνανται να εκμαιεύσουν τις πραγματικές απόψεις των κατοίκων της γειτονιάς για θέματα που τους απασχολούν, της έρευνας κι αναζήτησης των αρμόδιων φορέων και στελεχών του Δήμου που αποφασίζουν, πράττουν και δημιουργούν την σύγχρονη κατάσταση στους δημόσιους χώρους, της διατύπωσης των κατάλληλων ερωτημάτων που θα τεθούν στους αρμόδιους κατά την επίσκεψη στο Δημαρχιακό Μέγαρο, ώστε να μεταφέρουν σωστά τα προβλήματα που εντόπισαν και να υπάρξουν βελτιωτικές κινήσεις, της λήψης απόφασης, της στοχοθεσίας που αποτελεί και το βασικό σημείο συζήτησης στην ολομέλεια μετά την περιήγηση στο αστικό, περιβαλλοντικό μονοπάτι της επιλογής τους, της ανάπτυξης πρωτοβουλίας, της επιλογής εκείνων των δράσεων που θα οδηγήσουν στην ολική ή μερική ικανοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί. 

Το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα εστίασε στον ρόλο του κάθε μαθητή ως ενεργού πολίτη, στην  απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων ώστε να ανταποκριθούν σε αυτόν και ιδιαιτέρως,  μετά την λήξη του προγράμματος, στη διατήρηση της ικανότητας να παρατηρούν, να ασκούν εποικοδομητική κριτική και του έμπρακτου ενδιαφέροντος για την εικόνα της γειτονιάς και την ποιότητα της  ζωής σε αυτή. Το μεγαλύτερο τμήμα του προγράμματος, το οποίο διήρκησε 5,5 μήνες όπως ήδη προαναφέραμε, υλοποιήθηκε στο πεδίο με συνεχείς δράσεις, που διακόπτονταν για σχολιασμούς και κατάστρωση του επόμενου σχεδίου δράσης. Θεωρούμε ότι αποτέλεσε ένα κλασικό παράδειγμα αυθεντικής ενεργητικής μάθησης.

Η αφίσα του περιβαλλοντικού μονοπατιού αναρτήθηκε στο μαθητικό συνέδριο για την βιώσιμη πόλη  στο Δημαρχείο της Θεσσαλονίκης και προκάλεσε το ενδιαφέρον δημοσιογράφων τοπικής εφημερίδας.  Σε σχετικό άρθρο τους αναφέρθηκαν στις εύστοχες παρατηρήσεις των ομάδων  μας. Σε σύντομο διάστημα μετά την δημοσίευση, συνεργείο της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου Θεσσαλονίκης εμφανίστηκε κι επιδιόρθωσε την ασφαλτόστρωση στην οδό Σκουφά. Ευελπιστούμε ότι συμμετείχαμε στην απόφαση γι αυτήν την βελτιωτική ενέργεια και θεωρούμε ότι αυτό αποτέλεσε το πλέον επιθυμητό παραγόμενο προιόν του περιβαλλοντικού μας προγράμματος.

Στο στάδιο της αξιολόγησης, μετά την λήξη του προγράμματος διαπιστώνουμε, με περίσκεψη κι αισθανόμενοι όλοι το βάρος της ευθύνης, ότι οι επιμέρους στόχοι που υλοποιήθηκαν καταλήγουν σε έναν διττό κύριο στόχο: α) Να γίνει κατανοητό από τα μέλη των ομάδων ότι συστατικό των αλλαγών  προς το καλύτερο είναι η παρατήρηση με ενδιαφέρον, η δυναμική απόφαση κι οι οργανωμένες  Δράσεις και β) Να εσωτερικεύσουν την ανάγκη να μην σταματήσουν ποτέ να συμπεριφέρονται σαν Ενεργοί Πολίτες στην γειτονιά τους, στην πόλη τους αλλά κι όπου η ζωή οδηγήσει τα βήματά τους.

Προϊόντα

Οι δραστηριότητες των παιδιών είχαν σαν αποτέλεσμα την παραγωγή των κάτωθι υλικών:

1. Μεγάλη αφίσα με τους όρους του συμβολαίου της ομάδας.

2. Νοητικές εικόνες  της γειτονιάς που υπαγορεύονται από βιωματικές και συναισθηματικές μνήμες.

3. Ζωγραφιές της γειτονιάς από κάθε μέλος της ομάδας, με εργαλεία την φαντασία και τα συναισθήματά του για αυτήν. Τοποθέτηση των έργων σε μεγάλα χαρτόνια σαν κολλάζ.

4. Κατασκευή συννεφόλεξων, αφού προηγουμένως αποτυ.. 

5.  Σχεδιασμός του περιβαλλοντικού αστικού μονοπατιού σε google map.

6. Σχεδιασμός του  μονοπατιού που ακολουθήσαμε διανθισμένο με σχόλια και φωτογραφίες των σημείων που τράβηξαν την προσοχή των παιδιών.

7. Φύλλα εργασίας συμπληρωμένα από τα παιδιά σε όλη την διάρκεια της περιήγησης όπου κατέγραφαν τις παρατηρήσεις και τα σχόλιά τους.

8. Κολάζ των  φωτογραφιών των θετικών και αρνητικών στοιχείων της γειτονιάς.

9. Αρχείο παρουσίασης των στοιχείων που παρατηρήσαμε με τα σχετικά σχόλια δίπλα στις φωτογραφίες.  

10. Κολάζ και αρχείο παρουσίασης των ιστορικών και πολιτιστικών στοιχείων που αφορούν την περιοχή μας (κείμενα, παλιές και νέες φωτό).   

11.Ερωτηματολόγια και στατιστικά στοιχεία σχετικά με την άποψη των κατοίκων για προβλήματα της περιοχής (καθαριότητα, πάρκα, δρόμοι, γκράφιτι).  Ερωτηματολόγιο για τους υπεύθυνους  του Δήμου.

12. Αρχείο καταγραφής στοιχείων της καθημερινής ζωής σε ευρωπαϊκές πόλεις και των συμπερασμάτων της σύγκρισης με αντίστοιχα στοιχεία στην πόλη μας.  

11. Αρχείο όπου οι ομάδες κατέγραψαν τις  πρατηρήσεις που προέκυψαν από την μελέτη των δύο διαφορετικών όψεων της ίδιας φανταστικής πόλης, της καθημερινής ζωής και των αξιών που την διέπουν σε κάθε περίπτωση.   

12.Μεγάλη αφίσα για το πώς φαντάζονται οι ομάδες την πόλη όπου θα ήθελαν να ζήσουν,  με αναφορά των στοιχείων και αξιών της ζωής σε αυτή.  

 13.Φωτογραφίες της επίσκεψης στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης και κατασκευή σχετικής αφίσας με αυτές.  

14. Φωτογραφίες της επίσκεψης στο ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού  και κατασκευή σχετικής αφίσας με αυτές.    

15. Τα ασβεστωμένα, καθαρά δένδρα στο δασάκι στην είσοδο του σχολείου μας.   

16. Αρχείο power point με όλες τις δράσεις μας συνοδευόμενες από την κατάλληλη μουσική επένδυση.

17.  Βελτίωση της ασφαλτόστρωσης της οδού Σκουφά από την δημοτιή τεχνική υπηρεσία.

Διαδικτυακές πηγές

http://www.kpe-thess.gr/ekpaideytiko-yliko/

https://www.kpe-thess.gr/el/networks/topikopolitis/

https://www.kpe-thess.gr/el/networks/viosimi-poli/

https://www.edmodo.com/kpe-thess

https://www.facebook.com/kpethess/

https://thessaloniki.gr/θέλω-από-τον-δήμο/ο-δήμος/γενικές-διευθύνσεις/γενική-διεύθυνση-τεχνικών-υπηρεσιών/

https://el.wikipedia.org/wiki/

https://www.thessnews.gr/article/41098/saranta-ekklisies-to-mpalkoni-tis-thessalonikis-apo-prosfygikos-synoikismos-astiko-proastio

https://www.google.gr/maps/

https://www.mnimes.org/katagrafi/anatoliki-thraki/40-ekklisies

http://31dim-thess.thess.sch.gr/40eklisies.html

http://www.tagxedo.com/

H Γαρυφαλλιά Σταυρή  είναι Φυσικός Μ.Sc.  καθηγήτρια στο 11ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης