"Spillover – Από τα ζώα στον Άνθρωπο – η επόμενη πανδημία;" του David Quammen, Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, Αθήνα 2021

O David Quammen Αμερικανός, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων επιστήμης και οικολογίας, αλλά και δημοσιογράφος, γι’ αυτό και η γραφή του αιχμαλωτίζει με τον αφηγηματικό τρόπο που καταφέρνει να μας μεταφέρει στις περιπέτειες των ερευνητών, όταν πασχίζουν σε απομακρυσμένα μέρη του κόσμου, να αποκαλύψουν τα μυστήρια της φύσης και των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και ζώων.

Η συγγραφή του βιβλίου ξεκίνησε από το 2012, παρακολουθώντας τη δουλειά κορυφαίων εξελικτικών ιολόγων στον κόσμο, για την αποκρυπτογράφηση μολυσματικών ασθενειών - ζωονόσους όπως τις αποκαλούν - που προέρχονται από παθογόνους ιούς, βακτήρια ή μύκητες, που μεταπηδούν από κάποιο ζώο στον άνθρωπο, προκαλώντας ασθένεια ή θάνατο. Όλες οι ανθρώπινες γρίπες, η ευλογιά, η νόσος των πτηνών ή των τρελών αγελάδων, ο Ebola, η φυματίωση,  η ελονοσία, η λύσσα, το AIDS, ο SARS, Covid 19, κ.α  είναι ζωονόσοι, που έχουν περάσει από τα ζώα στους ανθρώπους και στη συνέχεια από άνθρωπο σε άνθρωπο, μολύνοντας εκατομμύρια ανθρώπους και προκαλώντας επιδημίες ή πανδημίες (εξαιτίας και του πολλαπλά διασυνδεδεμένου κόσμου πια στην εποχή μας).

Οι ιοί προκαλούν τα μεγαλύτερα προβλήματα. Εξελίσσονται γρήγορα, είναι απρόσβλητοι από τα αντιβιοτικά και συμπεριφέρονται με ευελιξία και προσαρμοστικότητα, συγκριτικά με άλλες ζωντανές ή ημι-ζωντανές δομές και είναι τερατωδώς απλοί. Οι ιοί δε, με γονιδίωμα μονοκλωνικό (RNA) όπως είναι όλοι οι ιοί της γρίπης και όχι με DNA, έχουν υψηλό ποσοστό μεταλλάξεων για να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν.

Η παλιά αλήθεια του Δαρβίνου - πασίγνωστη και επίτηδες παραμελημένη - φαίνεται να επιβεβαιώνεται,  πως ο άνθρωπος είναι ένα ζώο άρρηκτα συνδεδεμένο με τα άλλα ζώα: στην προέλευση, στην καταγωγή και την εξέλιξη του,  στην ασθένεια και την υγεία.

Πού ζει ένας ιός στη φύση; Ποιοι είναι οι συνήθεις ξενιστές του; Πώς και γιατί «μεταπηδάει» από ένα είδος σε άλλο; Γιατί  τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα περνούν ιοί από τα ζώα στον άνθρωπό;

Απαντήσεις στα ερωτήματα δεν μπορούν να δοθούν μόνο από τους ιολόγους, αλλά και από εξελικτικούς βιολόγους και οικολόγους. Όταν όλες σχεδόν οι δραστηριότητες των ανθρώπων, εν ονόματι της «ανάπτυξης», αποσυνθέτουν τα φυσικά οικοσυστήματα, μειώνουν  την βιοποικιλότητα, συνακόλουθο είναι και  η εμφάνιση νέων επιδημιών.

Ομάδες ερευνητών επιστημόνων, είχαν προβλέψει -σχεδόν πριν μια δεκαετία - “ναι, θα υπάρξει ένα Next Big one πανδημίας” που θα προέλθει από ιό, πολύ πιθανό από έναν ιό γρίπης ή ένα κορωνοϊό.

Το “Spillover” του D.Quammen, είναι  ένα εξαιρετικά επίκαιρο και ενδιαφέρον βιβλίο, γιατί μας πληροφορεί για τον αγώνα της επιστήμης και των ερευνητών να βρεθούν ένα βήμα μπροστά από το δρόμο των παθογόνων μικροβίων, για να προλάβουν τον κίνδυνο εξάπλωσης μιας θανατηφόρου ασθένειας. Και δυστυχώς, στον αγώνα αυτό θυσιάζονται αρκετοί και σημαντικοί επιστήμονες ερευνητές.