Ο Κανονισμός Πρασίνου του Δήμου Θεσσαλονίκης ως εργαλείο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, πολιτικής και διακυβέρνησης για το αστικό πράσινο

Περίληψη

Η περιβαλλοντική πολιτική στοχεύει στην προστασία, τη βιώσιμη διαχείριση και τη βελτίωση του περιβάλλοντος, ενώ διέπεται από αρκετές περιβαλλοντικές «αρχές». Τα τρία εργαλεία για άσκηση πολιτικής είναι τα ρυθμιστικά (π.χ. κανονισμοί), τα οικονομικά (π.χ. επιδοτήσεις) και τα επικοινωνιακά (π.χ. σεμινάρια). Οι Κανονισμοί Πρασίνου αποτελούν κανονιστικές αποφάσεις των Δήμων, που μπορούν να αξιοποιηθούν ως εργαλεία άσκησης πολιτικής για την προστασία και τη διαχείριση του αστικού πρασίνου. Η συμμετοχή των πολιτών στην προστασία αγαθών όπως το αστικό πράσινο, καθώς και στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης, κρίνεται άκρως σημαντική και απαραίτητη. Οι εν λόγω Κανονισμοί, μπορούν να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση ως εργαλεία περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού, κυρίως μέσα από στοχευμένες δράσεις γνωστοποίησής τους από τις αρμόδιες Υπηρεσίες των Δήμων.    

Λέξεις-Κλειδιά: Κανονισμός Πρασίνου, περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, πολιτική, διακυβέρνηση

Εισαγωγή

Πολιτική είναι ο τρόπος και το σύστημα καθοδήγησης μιας δράσης (Παπασταύρου 2006). Η περιβαλλοντική πολιτική πραγματεύεται την προστασία, τη βιώσιμη διαχείριση και τη βελτίωση του περιβάλλοντος, ενώ διέπεται από διάφορες αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου (Κουτρούμπας & Δαμαλάς 2015). Τα τρία βασικά εργαλεία για άσκηση πολιτικής είναι τα ρυθμιστικά τα οποία έχουν νομικό χαρακτήρα καθώς και κανονιστική και εγγυητική λειτουργία (π.χ. νόμοι και κανονισμοί), τα οικονομικά (επιδοτήσεις, φορολογικές απαλλαγές κ.λπ.) και τα επικοινωνιακά (π.χ. εκπαιδευτικά σεμινάρια) που βασίζονται στην πληροφόρηση και γενικά στη μετάδοση της πληροφορίας (Λαδή & Νταλάκου 2016).

Ο όρος διακυβέρνηση, κινείται μεταξύ πολιτικής και κυβέρνησης και περιλαμβάνει τον συντονισμό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (Hague & Harrop 2011). Εξάλλου, η συμμετοχή των ιδιωτών σε δραστηριότητες για την προστασία σημαντικών αγαθών όπως π.χ. το περιβάλλον, καθώς και στην ανάπτυξη συνείδησης για την αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική (Φωτόπουλος 2013).   

Γενικά για τους Κανονισμούς Πρασίνου

Χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των γεωτεχνικών δημοτικών υπαλλήλων για άσκηση πολιτικής για το αστικό πράσινο, δύναται να αποτελέσουν οι Κανονισμοί Πρασίνου οι οποίοι περιλαμβάνουν κανόνες για την προστασία και την ορθή χρήση του πρασίνου που φύεται σε χώρους αρμοδιότητας των δήμων, καθώς και κυρώσεις για απαγορευμένες ενέργειες (Βάσσιος, Ανδρεοπούλου & Γεωργιάδου 2018). Τέτοιου είδους κανονιστικές αποφάσεις (πράξεις), λαμβάνονται και αξιοποιούνται από τις Υπηρεσίες του δημοσίου ώστε να υλοποιηθούν οι κατάλληλες πολιτικές (Λαδή & Νταλάκου 2016). Οι κανονιστικές πράξεις της διοίκησης, εξειδικεύουν και εφαρμόζουν νόμους ή/και θεσπίζουν νέους κανόνες δικαίου (Κοϊμτζόγλου 2001). Οι ελληνικοί δήμοι ωστόσο, μόλις την τελευταία δεκαετία άρχισαν να υλοποιούν και να εφαρμόζουν Κανονισμούς Πρασίνου. Συνεπώς, είναι λογικό να καταγράφονται σε αυτούς αρκετές ασάφειες και παραλείψεις (Βάσσιος 2020).

Ο Κανονισμός Πρασίνου του Δήμου Θεσσαλονίκης

Ο Κανονισμός Πρασίνου του Δήμου Θεσσαλονίκης (Δ.Θ.) είναι διαθέσιμος για το κοινό στην ιστοσελίδα του Δήμου (https://thessaloniki.gr/wp-content/uploads/2018/12/ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ-ΠΡΑΣΙΝΟΥ-ΔΗΜΟΥ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-2018.pdf). Στον Κανονισμό αναφέρεται ποιοι είναι οι αστικοί κοινόχρηστοι χώροι αρμοδιότητας Δήμου Θεσσαλονίκης (πάρκα, νησίδες, ζαρντινιέρες, δενδροστοιχίες, άλση, ιστορικοί χώροι και κοιμητήρια). Προστατευόμενα, σύμφωνα με τον Κανονισμό, είναι όλα τα δέντρα και οι θάμνοι που φύονται στους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου ιδιοκτησίας Δ.Θ. ανεξαρτήτως μεγέθους, είδους ή άλλων χαρακτηριστικών. Προβλέπονται πρόστιμα για όσους αυθαίρετα καταστρέφουν ή κόβουν δέντρα και θάμνους από τους χώρους πρασίνου της πόλης, καθώς και για παραβάσεις που αφορούν στην τοποθέτηση ηλεκτρολογικού εξοπλισμού πάνω σε δένδρα, τη δημιουργία κατασκευών γύρω από δενδροδόχους, τη σταθεροποίηση ή το σφράγισμα της επιφάνειας του εδάφους, την κάλυψη δένδρου από τέντα κ.λπ., τη φθορά, καταστροφή ή απομάκρυνση του αρδευτικού εξοπλισμού, καθώς και την καταστροφή χλοοτάπητα. Εκτός από τις υποχρεώσεις της Υπηρεσίας Πρασίνου καθώς και τους κανόνες που πρέπει οι πολίτες να τηρούν κατά την επίσκεψή τους στους χώρους πρασίνου, γίνεται ιδιαίτερη μνεία και στα οφέλη του πρασίνου.

Ο Κανονισμός Πρασίνου του Δ.Θ., προσπαθεί ουσιαστικά να εφαρμόσει τις περιβαλλοντικές «αρχές» (α) της αειφορίας, (β) της προστασίας, (γ) ο ρυπαίνων πληρώνει, (δ) της πληροφόρησης, συνεργασίας και συμμετοχής των πολιτών, (ε) της αντιστάθμισης, (στ) της προληπτικής πληροφόρησης, (ζ) της διαβάθμισης της προστασίας και (η) της πρόληψης. Στο Σχήμα 1 απεικονίζονται οι προαναφερόμενες περιβαλλοντικές αρχές, όπως αυτές αποτυπώνονται βάσει της συχνότητας εμφάνισής τους στα άρθρα του Κανονισμού Πρασίνου του Δ.Θ. (Βάσσιος 2020).

Σχήμα 1.  Οι περιβαλλοντικές αρχές του Κανονισμού Πρασίνου του Δ.Θ.  

 Η αυτόβουλη ενημέρωση των πολιτών, συνδυαστικά και με στοχευμένες δράσεις γνωστοποίησης του Κανονισμού από την αρμόδια Υπηρεσία, μπορεί να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού για το αστικό πράσινο καθώς σύμφωνα με τον Σιάρδο (2018), επιδιώκεται να αξιοποιούνται, στην εκπαιδευτική και ενημερωτική διαδικασία που αφορά στο περιβάλλον και τις επιστήμες της γης, ποικίλα αλλά και άτυπα μέσα και τεχνικές προσέγγισης και πληροφόρησης, όπως δελτία, φυλλάδια, αφίσες, πίνακες ανακοινώσεων κ.λπ. Εξάλλου στο άρθρο 19 του Κανονισμού, προβλέπεται η γνωστοποίησή του σε πολίτες και επιχειρήσεις μέσω κατάλληλων ενημερωτικών και προωθητικών ενεργειών.

Ο Κανονισμός Πρασίνου του Δ.Θ., αποτελεί ρυθμιστικό εργαλείο άσκησης πολιτικής. Εναλλακτικά όμως και με την κατάλληλη προβολή, μπορεί να αξιοποιηθεί και ως πληροφοριακό εργαλείο στο πλαίσιο μιας πιο διακυβερνητικής προσέγγισης για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού, αλλά και την πιο ενεργή συμμετοχή του.    

Επίλογος

Οι Κανονισμοί Πρασίνου, δύναται να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των γεωτεχνικών υπαλλήλων των δήμων ώστε να κατορθώσουν αυτοί να ασκήσουν την κατάλληλη πολιτική για την προστασία και τη γενικότερη διαχείριση του αστικού πρασίνου. Βέβαια μόλις την τελευταία δεκαετία οι δήμοι άρχισαν να υλοποιούν και να εφαρμόζουν Κανονισμούς Πρασίνου. Συνεπώς, είναι λογικό να υπάρχουν παραλείψεις και ασάφειες. Ως εκ τούτου, θα πρέπει πάντα να διερευνάται η δυνατότητα τροποποίησης, επικαιροποίησης και συμπλήρωσης των Κανονισμών Πρασίνου, λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες απαιτήσεις της κοινωνίας αλλά και του περιβάλλοντος. Η συμμετοχή των πολιτών στην προστασία αγαθών όπως το αστικό πράσινο καθώς και στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης γενικότερα, κρίνεται άκρως σημαντική και απαραίτητη. Οι Κανονισμοί Πρασίνου, εκτός από ρυθμιστικά εργαλεία άσκησης πολιτικής, μπορούν επιπρόσθετα να αξιοποιηθούν από τη Διοίκηση αλλά και από τις αρμόδιες Υπηρεσίες ως πληροφοριακά εργαλεία, ώστε οι πολίτες να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν για το αστικό πράσινο.

Βιβλιογραφία

Βάσσιος, Δ. (2020). Υλοποίηση και αξιολόγηση διδακτικού σεναρίου για την ενότητα «Αρχές περιβαλλοντικού δικαίου».i-Teacher, 22, 403-410.

Βάσσιος, Δ., Ανδρεοπούλου, Ζ., & Γεωργιάδου, Μ. (2018). Οι Κανονισμοί Πρασίνου ως εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής για την προστασία του αστικού πρασίνου: Η περίπτωση του Δήμου Θεσσαλονίκης. Περιβάλλον και Δίκαιο, 22(4), 603-606.

Hague, R., & Harrop, M. (2011). Συγκριτική πολιτική και διακυβέρνηση. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.

Κοϊμτζόγλου, Ι. (2001). Στοιχεία δημοσίου δικαίου (2^η έκδοση). Αθήνα, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα.  

Κουτρούμπας, Σ., & Δαμαλάς, Χ. (2015). Περιβαλλοντική πολιτική και βιώσιμη ανάπτυξη: Προκλήσεις για την προώθηση αειφορικών μορφών γεωργίας. Στο Ε. Μανωλάς (Επιμ.), Περιβαλλοντική πολιτική: Θεωρία και πράξη (σελ. 131-138). Ορεστιάδα: Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων.

Λαδή, Σ., & Νταλάκου, Β. (2016). Ανάλυση δημόσιας πολιτικής (2^η αναθεωρημένη έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

Παπασταύρου, Α. (2006). Δασική πολιτική. Τεύχος Α΄. Θεσσαλονίκη: Πήγασος 2000.

Σιάρδος, Γ. (2018). Γεωργικές εφαρμογές. Το συμβουλευτικό έργο των φορέων γεωργικής ανάπτυξης. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζυγός.

Φωτόπουλος, Ν. (2013). Εθελοντικές δράσεις στην τοπική κοινωνία. Αθήνα: Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης.

 Ο Δ. Βάσσιος είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΤΕ/Δασολόγος MSc PhD, Υπάλληλος του Δήμου Θεσσαλονίκης κλάδου ΠΕ Δασολόγων, vassiosd@gmail.com