Ορόσημα και μνημεία: Ένα πρόγραμμα ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανάπτυξης της ενεργούς ιδιότητας του πολίτη

Εισαγωγή

Οι αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι, τα βιομηχανικά μνημεία, τα ιστορικά κτίρια, τα μνημεία της φύσης, τα οικοσυστήματα, το αστικό τοπίο και πράσινο, αποτελούν μέρη του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος που αξίζουν να προστατευτούν και να αναδειχθούν.  

Ειδικότερα η γνωριμία και μελέτη των παγκόσμιων μνημείων πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και η συνειδητοποίηση της αξίας τους, μπορεί να συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της κοινωνίας μας.

Επιπροσθέτως, η έννοια της αειφορίας και της αειφορικής ανάπτυξης εμπεριέχει τη δημιουργία ενεργών πολιτών ικανών να συμμετέχουν σε δημοκρατικές διαδικασίες και να διερευνούν κριτικά τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το 1o Δημοτικό Σχολείο Ασβεστοχωρίου, συμμετείχε στο σχεδιασμό και υλοποίηση ευρωπαϊκού προγράμματος Comenius με τίτλο «Landmarks and Monuments» (Oρόσημα και Μνημεία). Στο πρόγραμμα συμμετείχαν σχολεία από 7 χώρες (Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Σουηδία) και υλοποιήθηκε τη διετία 2012-14.

Στόχος

Το πρόγραμμα επεδίωκε να γνωρίσουν οι μαθητές την πολιτισμική κληρονομιά του τόπου τους και να εκτιμήσουν την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών πολιτισμών καθώς και την αξία της διαφορετικότητας. Επιπλέον, απέβλεπε στην καλλιέργεια της «υπευθυνότητας στην ιδιότητα του πολίτη» και στη δημιουργία πολιτών που θα συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σχεδιασμός/Υλοποίηση προγράμματος

Κατά το σχεδιασμό του προγράμματος λάβαμε υπόψη μας την έννοια μνημεία όπως την ορίζει η Unesco, η οποία επεκτείνει τον ορισμό του μνημείου και συμπεριλαμβάνει οικιστικά σύνολα, περιοχές φυσικού κάλλους και ενδιαφέροντος και κομμάτια γης που απεικονίζουν την ιστορία του ανθρώπου πάνω σ’ αυτήν.

Το πρόγραμμα χωρίστηκε στις εξής θεματικές ενότητες 

• Σπίτι και Σχολείο
• Τοπικά ορόσημα και Μνημεία
• Εθνικά/ Διεθνή ορόσημα και Μνημεία
• Κοινοβούλια/κρατικά μνημεία και ιδιότητα του πολίτη.

Επιλέξαμε να ξεκινήσουμε από την κατοικία γιατί διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή κάθε ατόμου, καθώς συνδέεται με τον ψυχικό κόσμο του και με την οικογενειακή και κοινωνική του ζωή. Το ίδιο σημαντικό θεωρήσαμε το χώρο του Σχολείου, καθώς συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην κοινωνικοποίηση ενός παιδιού.

Στην συνέχεια ξεκινώντας από τα τοπικά ορόσημα και μνημεία (π.χ. η πλατεία, η εκκλησία κλπ.) επεκταθήκαμε στα εθνικά και διεθνή.

Μια σημαντική πτυχή του έργου μας ήταν η έμφαση στα κοινοβουλευτικά μνημεία, τη δημοκρατία και την ιδιότητα του πολίτη. Οι μαθητές επισκέφθηκαν δημαρχεία, περιφερειακά και εθνικά κοινοβούλια, συναντήθηκαν με Δημοτικούς  Συμβούλους, Δήμαρχους, μέλη των Περιφερειακών, Εθνικών και Ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων. Οι μαθητές έμαθαν πολλά από αυτές τις επισκέψεις - όχι μόνο για τα μέρη και τη λειτουργία τους, αλλά ανακάλυψαν ότι αυτοί οι τόποι είναι πιο προσιτοί από ό, τι είχαν φανταστεί. Έμαθαν ακόμα να σκέφτονται πιο κριτικά, να εκφράζουν τις απόψεις τους με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, και είδαν τους πολιτικούς με πιο θετικό τρόπο.

Συναντήσεις συνεργασίας

Διοργανώθηκαν 7 συναντήσεις συνεργασίας στις χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα στις οποίες συμμετείχαν κυρίως εκπαιδευτικοί, αλλά και μαθητές.  Σε κάθε συνάντηση πραγματοποιούνταν μια επίσκεψη στο σχολείο, παραστάσεις μαθητών, συνεδρίαση των συντονιστών, πολιτικές και πολιτιστικές επισκέψεις. Επισκεφτήκαμε έτσι τα εθνικά κοινοβούλια, τα περιφερειακά κοινοβούλια και τα δημαρχεία των πόλεων. Συναντηθήκαμε με τον Πρόεδρο της Ιρλανδίας, την Πρόεδρο του Κοινοβουλίου της Πορτογαλίας με βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Διευθυντή του Γραφείου του Υπουργού Μακεδονίας-Θράκης, Βουλευτές, Δημάρχους και Δημοτικούς Συμβούλους. Επίσης επισκεφτήκαμε τα σημαντικότερα αξιοθέατα και μνημεία κάθε πόλης.

Οι συναντήσεις ήταν εξαιρετικά σημαντικές όσον αφορά την επίλυση προβλημάτων, τη λήψη αποφάσεων, και τη συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας στο έργο. Ήταν επίσης πολύ σημαντικές στη διαδικασία διάδοσης του έργου, στους εκπαιδευτικούς, στους μαθητές, στους γονείς, στην τοπική κοινότητα.

Ο πρόεδρος της Ιρλανδίας Michael D Higgins κηρύξε την έναρξη του έργου.Οι μαθητές του Γερμανικού Σχολείου σχηματίζουν έναν ελληνικό ναό

Κυριότερες δράσεις

Όλες οι τάξεις του σχολείου και το σύνολο των μαθητών και εκπαιδευτικών συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Κάθε τάξη αναλάμβανε ένα θέμα με το οποίο ήθελε να ασχοληθεί και το διαπραγματευόταν διαθεματικά, συνδέοντάς το με τα αντίστοιχα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος.

Υπήρχαν πολλές συνεργατικές εργασίες που γίνονταν από κοινού με τους μαθητές των άλλων σχολείων (έκδοση ημερολόγιου προγράμματος, αφίσα ιδανικού, ευρωπαίου πολίτη, βάση δεδομένων με τα μνημεία, δημιουργία πανό από κάθε χώρα κ.α.) καθώς και αρκετές συνομιλίες των μαθητών μέσω skype.

Καλύφθηκαν έτσι πολλές πτυχές του θέματος ενώ πραγματοποιήθηκαν πολλές επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία, βιομηχανικά μνημεία, σπήλαια κλπ.

Αναφέρουμε ορισμένες από τις δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν:

Τα μνημεία μιλούν

Με αφορμή την Ημέρα Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς σχεδιάσαμε την Πέμπτη 18 Απριλίου 2013 ένα διαφορετικό περίπατο στα μνημεία της Θεσσαλονίκης.

Ο περίπατος διέτρεχε το ιστορικό κέντρο της πόλης, με στάσεις σε επιλεγμένα σημεία όπου οι μαθητές, με θεατρικά δρώμενα, έδωσαν ζωή στα μνημεία αναπαριστώντας εικόνες και ακούσματα του παρελθόντος. Με τον τρόπο αυτό διαλέξαμε να ξεναγήσουμε στα μνημεία της πόλης, τους 21 εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην 4^η επιμορφωτική συνάντηση Comenius που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Οι μαθητές ξεκίνησαν από τη Ροτόντα όπου αναπαρέστησαν ένα Βυζαντινό εργαστήριο αγιογραφίας και έψαλαν Βυζαντινούς ύμνους. Στη συνέχεια επισκέφτηκαν την Αχειροποίητο στο προαύλιο της οποίας αναπαρέστησαν το δράμα των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής, Στο θέατρο της Ρωμαϊκής αγοράς τραγούδησαν Θεοδωράκη και απήγγειλαν Ελύτη, και τέλος αναπαρέστησαν την αρπαγή των «Μαγεμένων» από τον Miller και ζήτησαν την επιστροφή τους στην πόλη που ανήκουν.

Ταξίδεψαν έτσι στη Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη του Γαλέριου, στη Συμβασιλεύουσα της Βυζαντινής περιόδου, στην πολυπολιτισμική πόλη της Οθωμανικής περιόδου, στην απελευθέρωση και στην εγκατάσταση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές προσέγγισαν βιωματικά τα μνημεία της πόλης και συμμετείχαν ενεργά και δημιουργικά στην παρουσίαση και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Υπεύθυνοι ήταν οι εκπαιδευτικοί Σαλονικίδου Ραχήλ, Τερεζάκης Παντελής, Ρουμελιώτου Όλγα, Ροδίου Αναστασία και Μαρκίδου Κατερίνα.

Χαρτογραφώντας τα Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης

Στις 22 και 24 Απριλίου 2013 οι μαθητές της  Ε΄ τάξης πραγματοποίησαν μια γεωγραφική  και χαρτογραφική απεικόνιση των βυζαντινών μνημείων της πόλης. Η δραστηριότητα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή καθηγητή του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης κ. Νίκο Λαμπρινό. Οι μαθητές του πρώτου τμήματος, με τη βοήθεια  GPS (Global Position System, δηλ. Παγκόσμιο Σύστημα Προσδιορισμού Θέσης) και πυξίδας, κατασκεύασαν ένα χάρτη των Βυζαντινών μνημείων, τον οποίο ακολούθησαν οι μαθητές του δεύτερου τμήματος τη μεθεπόμενη ημέρα.

Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τα μνημεία, να γνωρίσουν την ιστορία τους και ταυτόχρονα να μάθουν να χειρίζονται την πυξίδα, να προσανατολίζονται και να βρίσκουν τη θέση τους  στον χάρτη, να εντοπίζουν στο χώρο επιλεγμένα σημεία και να ορίζουν τις συντεταγμένες τους με τη βοήθεια τοπογραφικού χάρτη, πυξίδας και δέκτη GPS.

Φωτογραφίες από τη δραστηριότητα εδώ κι εδώ

Ενεργός ιδιότητα του πολίτη

Στα πλαίσια της ενότητας για τα Κοινοβουλευτικά Μνημεία, τη δημοκρατία και την ιδιότητα του πολίτη, οι μαθητές ασχολήθηκαν με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς της, το Ελληνικό Κοινοβούλιο και το πολίτευμα της χώρας, ενώ σε συνεργασία με τους μαθητές των άλλων χωρών δημιούργησαν μια αφίσα για τον ευρωπαίο πολίτη στα πλαίσια ευρωπαϊκού διαγωνισμού. Είχαν έτσι την ευκαιρία να διερευνήσουν και  συζητήσουν τα ιδεώδη της ιδιότητας του πολίτη και να φτιάξουν χάρτες ιδεών. Δραστηριοποιηθήκαν, συμμετείχαν,  συζήτησαν, αντάλλαξαν ιδέες με τους συμμαθητές τους και τους μαθητές των δύο άλλων σχολείων, σεβάστηκαν τη γνώμη τους και συμφώνησαν σε μια πορεία δράσης που οδήγησε στη δημιουργία μιας υπέροχης αφίσας.

 Δείτε σχετικά με το πόστερ εδώ.

          Επίσκεψη στη Βουλή                                             Συνάντηση με το Δήμαρχο Πυλαίας-Χορτιάτη

Η επιστροφή των «μαγεμένων» της Θεσσαλονίκης

Η Στ΄ τάξη ασχολήθηκε με τις «Μαγεμένες» ή «Είδωλα», 8 αγάλματα που ήταν τοποθετημένα στην αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης και κλάπηκαν το 1864 για να πουληθούν στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Οι μαθητές ετοίμασαν ένα θεατρικό δρώμενο για την επιστροφή τους, που παρουσιάστηκε στην « Αρχαία Αγορά», τον χώρο που στα αρχαία χρόνια αποτελούσε σημείο κοινωνικής και πολιτικής συνάθροισης. Ετοίμασαν επίσης μια αφίσα σχετικά με την επιστροφή των αγαλμάτων με το σύνθημα : "Είμαστε Έλληνες και θέλουμε να επιστρέψουμε στη γη μας ",  την οποία εκπρόσωπος των μαθητών παρέδωσε στον Διευθυντή του Υπουργού Μακεδονίας – Θράκης.  Σκοπός της δραστηριότητας ήταν γνωρίσουν οι μαθητές τον πολιτισμό και την ιστορία με βιωματικό τρόπο και ταυτόχρονα να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική και πολιτιστική πραγματικότητα.

Φωτογραφίες από τη δραστηριότητα εδώ

Άλλες εργασίες

Τα λατομεία Ασβεστοχωρίου: παρουσίαση

Τα σπήλαια της Ελλάδας: παρουσίαση

Τα νεοκλασικά κτίρια της Θεσσαλονίκης: παρουσίαση

Τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα: παρουσίαση

Ελληνική Δημοκρατία: παρουσίαση

Το Ελληνικό Κοινοβούλιο: παρουσίαση

Τα ρωμαϊκά μνημεία της Θεσσαλονίκης: παρουσίαση

Εκδήλωση για τη διαφορετικότητα: φωτογραφίες

Κατασκευή μακέτας της Κωνσταντινούπολης: φωτογραφίες

Δημιουργία πανό: φωτογραφίες

Διεθνής βάση δεδομένων μνημείων: data base

Οι εργασίες βρίσκονται αναρτημένες στο twinspace του προγράμματος Landmarks and Monuments, και Parliamentary Monuments and Citizenship, στην ιστοσελίδα του προγράμματος, στον Ευρωπαϊκό Κοινό Θησαυρό και στην ιστοσελίδα του Σχολείου.

Η αρπαγή των "μαγεμένων"

Συμπεράσματα

Η αξιολόγηση έδειξε ότι υπήρχαν σημαντικά μαθησιακά αποτελέσματα, ενώ τα σχόλια των μαθητών ήταν επίσης πολύ θετικά. Οι εκπαιδευτικοί του Σχολείου συμμετείχαν πρόθυμα και συνεργάζονταν μεταξύ τους. Πολύ καλή συνεργασία υπήρχε και με τους εκπαιδευτικούς των άλλων Σχολείων.

Οι εκπαιδευτικοί έγιναν πιο δεκτικοί σε νέες τεχνολογίες και νέες μεθοδολογίες. Μετά από κάθε κινητικότητα επέστρεφαν με νέες ιδέες για τη διδασκαλία και με όρεξη να συνεχίσουν το έργο. Τα σχολεία ανέπτυξαν ισχυρούς δεσμούς με τις τοπικές κοινότητες και φορείς.