Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Ανακύκλωση» του Παιδικού Σταθμού του Ομίλου Σχολείων Βιωματικής Μάθησης στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε μια προσπάθειά μας να συνδέσουμε την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με την κοινωνική δράση, στα πλαίσια του προγράμματός μας, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την ανακύκλωση. Η ιδέα προέκυψε έπειτα από παρατήρηση ενός προνηπίου, το οποίο σε συζήτηση στην παρεούλα ρώτησε την εκπαιδευτικό του τμήματος “Κυρία, γιατί δεν παίρνουμε μια κούτα και να φτιάξουμε με αυτήν ένα αυτοκινητάκι για να οδηγούμε;”. Η εκπαιδευτικός σκέφτηκε πως αυτή ήταν μια ωραία ευκαιρία για να ξεφύγουμε από τις Φυσικές Επιστήμες όσον αφορά στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και να προσεγγίσουμε ένα θέμα που έχει περισσότερο κοινωνική διάσταση.

Όλες οι δράσεις που ακολούθησαν είναι κοινές στο σύνολό τους με τη μόνη διαφορά πως τα παιδιά προτρέπονταν από τις εκπαιδευτικούς στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στη λήψη αποφάσεων για τη συνέχεια των δράσεων. Κύριος στόχος των δράσεων ήταν η ενδυνάμωση της κριτικής σκέψης των παιδιών και η ανάδυση μέσω των δραστηριοτήτων αξιών όπως η αειφορία, η οικονομία στη χρήση των πρώτων υλών και η ενεργός συμμετοχή.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ

Η πρώτη καινοτόμος δράση είχε ως στόχο την εμπλοκή των παιδιών σε ένα πρόβλημα με κοινωνικές διαστάσεις όπως είναι ο  αλόγιστος καταναλωτισμός, που έχει βέβαια ως συνέπεια την υπερβολική παραγωγή απορριμμάτων. Έτσι, τα παιδιά πήραν μέρος σε μια διαδικασία ανάλυσης μιας προβληματικής κατάστασης και επίλυσης προβλημάτων που προέκυψαν από αυτήν την κατάσταση, με τη μορφή της δραματοποίησης μιας ιστορίας. Η δράση σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από την εκπαιδευτικό Στέλλα Καρακώστα.

Η δεύτερη καινοτόμος δράση αφορούσε σε έναν “διαγωνισμό ανακύκλωσης” που υλοποιήθηκε από τις εκπαιδευτικούς των τάξεων των προνηπίων (Μπ.1 & Μπ.2) και υποστηρίχθηκε από τις ιδέες και την ενεργό συμμετοχή όλων των παιδιών. Ο διαγωνισμός διεξήχθη μεταξύ δύο γραφείων της Σχολής για δύο φορές. Τα δύο γραφεία είχαν ως βασικό τους στόχο να ανακυκλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά μέσα σε κούτες που τους είχαν παραδώσει τα παιδιά. Μετά το πέρας μίας εβδομάδας τα παιδιά επέστρεφαν στα γραφεία και μετρούσαν τα ανακυκλώσιμα υλικά. Το γραφείο που είχε ανακυκλώσει τα πιο πολλά κέρδιζε ένα “βραβείο” κατασκευασμένο από τα παιδιά. Πριν όμως τελειώσει ο κάθε διαγωνισμός, τα παιδιά έθεταν συγκεκριμένες ερωτήσεις στους διαγωνιζόμενους που είχαν ως στόχο να τους επιστήσουν την προσοχή στο “ηθικό δίδαγμα” του διαγωνισμού, να μάθουν δηλαδή όλοι να ανακυκλώνουν σωστά.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

• Σχέδιο Εργασίας – Project: Η επιλογή του θέματος έγινε από τα παιδιά και κατά την εκτέλεσή του έγινε ιδιαίτερη προσπάθεια να αφορά πρωτίστως  στα ενδιαφέροντα τους. Έμφαση δόθηκε στην αυτενέργεια των παιδιών τα οποία κλήθηκαν να οργανώσουν τη δράση τους σε ομάδες. 
• Επίλυση προβλήματος: Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να βιώνουν το κάθε πρόβλημα προς επίλυση, να παρατηρούν, να εξερευνούν και να ανακαλύπτουν τα ίδια, στοιχεία που θα βοηθούσαν στη συνέχιση των δράσεων.
• Παιχνίδι ρόλων: Τα παιδιά δραματοποίησαν ρόλους που τους έφεραν αντιμέτωπους με υποθετικά περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με την ανακύκλωση.
• Παιδαγωγική της Βιωματικής Εμπειρίας: Τέλος, καθ’ ότι το Σχολείο αποτελεί μέλος του Ομίλου Σχολείων Βιωματικής Μάθησης, κρίθηκε σημαντικό να υιοθετηθούν από τις εκπαιδευτικούς οι αρχές της Παιδαγωγικής της Βιωματικής Εμπειρίας.

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Το θέμα της ανακύκλωσης εντάχθηκε με τη μέθοδο της διαθεματικής προσέγγισης σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος:

Γλώσσα: Ανάγνωση βιβλίων με θέμα την ανακύκλωση, γραφή των λέξεων σχετικών με το θέμα, ανάγνωση αναγραφόμενων λέξεων στους ειδικούς κάδους της ανακύκλωσης, καταγραφή ερωτήσεων προς τους διαγωνιζόμενους.

Μαθηματικά: Μέτρηση, αφαίρεση, και πρόσθεση με ανακυκλώσιμα υλικά, ταξινόμηση ανακυκλώσιμων υλικών σε κάδους και σε πίνακες διπλής εισόδου.

Εικαστικά: Κατασκευή “δώρων” για τους συμμετέχοντες του διαγωνισμού από ανακυκλώσιμα υλικά, κατασκευή μακέτας του σχολείου μας από ανακυκλώσιμα υλικά, διάφορες εικαστικές κατασκευές από ανακυκλώσιμα τις οποίες τα παιδιά πήραν στο σπίτι, κατασκευή κουτιών ανακύκλωσης για το διαγωνισμό.

Θεατρική αγωγή: Δραματοποίηση μια ιστορίας με θέμα την αλόγιστη κατανάλωση προϊόντων μιας οικογένειας και κατ' επέκταση την υπερβολική παραγωγή απορριμμάτων, επιλογή του θέματος της “ανακύκλωσης” ως βασικό θέμα της καλοκαιρινής γιορτής των δύο τμημάτων που συμμετείχαν στο project (Μπ1 και Μπ2).

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Παρασκευή ανακυκλωμένου χαρτιού από εφημερίδες και ενσωμάτωση σε αυτό σπόρων λουλουδιών, εντοπισμός όλων των κάδων ανακύκλωσης που βρίσκονται στο χώρο της Σχολής, διεξαγωγή διαγωνισμού ανακύκλωσης.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Το θέμα της ανακύκλωσης παρουσιάστηκε στα παιδιά τον Ιανουάριο του 2013. Ο μήνας αυτός θεωρήθηκε κατάλληλος καθώς οι περιβαλλοντικές δράσεις εξωτερικού χώρου είναι περιορισμένες τους μήνες του χειμώνα και τις πρώτες εβδομάδες της Άνοιξης. Το θέμα της ανακύκλωσης απασχόλησε τα παιδιά έως και τον Απρίλιο.

Δράση 1^η

Αποφασίστηκε από τις εκπαιδευτικούς μέσα στο πλαίσιο της ανακύκλωσης να διερευνηθούν οι εμπειρίες των παιδιών της κάθε τάξης όσον αφορά στις καταναλωτικές συνήθειες των οικογενειών τους. Έγινε συζήτηση στην παρεούλα με τη μέθοδο των ερωταποκρίσεων και τα παιδιά ερωτήθηκαν για τα ψώνια στο Σούπερ Μάρκετ, στα καταστήματα παιχνιδιών καθώς και σχετικά με την τηλεόραση, για τις διαφημίσεις. Πειραματικά, τέθηκαν και οι ερωτήσεις: Γνωρίζετε τι είναι η «οικονομική κρίση»; Έχετε ακούσει ποτέ γι αυτό;

Έπειτα, ακολούθησε παιχνίδι ρόλων. Τα παιδιά με την εκπαιδευτικό της τάξης αποτέλεσαν υποθετικά μια οικογένεια. Η εκπαιδευτικός είναι η μητέρα η οποία φοράει ένα φόρεμα και όταν το βγάζει είναι η αφηγήτρια. Ξεκινάνε όλοι μαζί να κάνουν ψώνια στο Σούπερ Μάρκετ αλλά και σε κατάστημα παιχνιδιών και βλέπουν τηλεόραση όλοι μαζί στο σπίτι το βράδυ όπου παρακολουθούν διαφημίσεις και ειδήσεις. Η δραστηριότητα ξεκίνησε από την τάξη των παιδιών και χωρίστηκε σε αφηγηματικά μέρη και σε μέρη δράσης όπου γίνεται η δραματοποίηση. Συνοπτικά τα μέρη είναι τα ακόλουθα: 1) Ψώνια στο Σούπερ Μάρκετ, 2) Παρακολούθηση διαφημίσεων παιχνιδιών στην τηλεόραση-σπίτι, 3) Ψώνια στο κατάστημα παιχνιδιών, 4) Παρακολούθηση ειδήσεων στην τηλεόραση-σπίτι.

Έτσι, τα παιδιά δραματοποίησαν μία ιστορία που είχε σαν στόχο να προβληματιστούν για τις πραγματικές ανάγκες που έχουν και για τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται ο καταναλωτισμός με τη ρύπανση του περιβάλλοντος και στη συνέχεια με την ανακύκλωση. Στο τέλος της δραστηριότητας κλήθηκαν να προτείνουν λύσεις στο προαναφερθέν πρόβλημα καθώς και προτάσεις διάχυσης των λύσεων σε άλλους ανθρώπους.

Η δραστηριότητα ήταν καινοτόμα καθώς ασχολήθηκε με έναν από τους βασικότερους στόχους της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, δηλαδή την ενδυνάμωση των παιδιών και την καλλιέργειά της κριτικής τους σκέψης μέσω επίλυσης προβλημάτων. Τα παιδιά κλήθηκαν να αναλύσουν αλλά και να συνθέσουν προτάσεις για υποθετικά περιβαλλοντικά προβλήματα με παιχνίδι ρόλων. Επίσης, προκειμένου να εμπλουτιστεί το πρόβλημα προς επίλυση και με κοινωνικές αξίες και συμπεριφορές, αποφασίστηκε να προστεθεί και η διάσταση του Καταναλωτισμού. Τα παιδιά υποβλήθηκαν σε διάφορες ερωτήσεις του τύπου “Πηγαίνετε συχνά για ψώνια;”, “Τι ψωνίζετε;”, “Αυτά που ψωνίζετε τα χρειάζεστε όλα;”. Εν κατακλείδι, επιλέχτηκε να βιώσουν τα παιδιά τις καταστάσεις που οδηγούν στο πρόβλημα του καταναλωτισμού μέσω της δραματοποίησης και απλά να το συζητήσουν (αιτίες, λύσεις) στο τέλος της δραστηριότητας πολύ συνοπτικά.

Δράση 2^η

Αφού τα παιδιά έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τη γενικότερη έννοια της ανακύκλωσης και για το πόσο ανακυκλώνουμε, οι εκπαιδευτικοί των δύο τάξεων σκέφτηκαν πως θα ήταν καλό τα παιδιά να μάθουν εάν οι άνθρωποι έξω από την τάξη μας, τον μικρόκοσμό μας, ανακυκλώνουν και αν γνωρίζουν τι σημαίνει ανακύκλωση. Με αφορμή αυτή την ιδέα, συναποφασίστηκε μαζί με τα παιδιά ότι θα ήταν ωραία να διοργανωθεί  ένας διαγωνισμός ανακύκλωσης στον οποίο τα παιδιά θα ήταν οι κριτές και οι μεγάλοι οι διαγωνιζόμενοι.

Τα δύο τμήματα των προνηπίων Μπουμπουκάκια 1 και Μπουμπουκάκια 2 χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και το κάθε τμήμα θα αναλάμβανε ξεχωριστά από ένα γραφείο της διοίκησης της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Τα παιδιά των τμημάτων επισκέφτηκαν την ίδια μέρα δύο γραφεία και τους ενημέρωσαν για τον διαγωνισμό της ανακύκλωσης. Τα παιδιά ρώτησαν τους υπαλλήλους εάν γνωρίζουν τι σημαίνει “Ανακύκλωση” και εάν είναι μία συνήθεια που την ακολουθούν καθημερινά. Τους ενημέρωσαν για το τι μπορούμε να ανακυκλώσουμε και τι δεν ανακυκλώνεται και στο τέλος άφησαν σε κάθε γραφείο το κουτί της ανακύκλωσης που έφτιαξαν τα ίδια.

Ο διαγωνισμός της ανακύκλωσης είχε διάρκεια οχτώ ημέρες και τα παιδιά επέστρεψαν για να δουν ποιος είχε συλλέξει περισσότερα ανακυκλώσιμα υλικά και εάν τελικά τους φάνηκε εύκολη ή δύσκολη η διαδικασία αυτή. Οι δύο τάξεις πραγματοποίησαν το διαγωνισμό της ανακύκλωσης δύο φορές, δηλαδή σε τέσσερα διαφορετικά τμήματα της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Στο τέλος κάθε διαγωνισμού, τα παιδιά ετοίμασαν για τους συμμετέχοντες στο διαγωνισμό μαζί με τις εκπαιδευτικούς τους δώρα από ανακυκλώσιμα υλικά.

Η δράση κρίθηκε ιδιαίτερα καινοτόμα γιατί κινητοποίησε το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους υπαλλήλους της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Τα παιδιά δεν περιορίστηκαν στην επιφανειακή ανάλυση της έννοιας της ανακύκλωσης, αλλά καλλιέργησαν με πολύ ιδιαίτερο τρόπο την ικανότητα της περιβαλλοντικής  τους δράσης. Πήραν πρωτοβουλίες ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να διεξαχθεί ο διαγωνισμός, τη διάρκεια και την μετέπειτα επιβράβευση των συμμετεχόντων. Ακόμη, έγιναν για λίγο «σύμβουλοι» των ενηλίκων σε ένα θέμα που όπως φάνηκε γνώριζαν εκτενέστερα.

1^ο στάδιο διαγωνισμού

  Τα παιδιά των  δύο τμημάτων βάφουν και φτιάχνουν το κουτί της ανακύκλωσης που θα παραδώσουν στα γραφεία δύο διαφορετικών τμημάτων της ΑΓΣ.

2o στάδιο διαγωνισμού    

Φτιάχνουμε δωράκια για τους διαγωνιζόμενους από ανακυκλώσιμα υλικά.   

3^ο στάδιο διαγωνισμού

Τα παιδιά παραδίδουν τα κουτιά της ανακύκλωσης και ενημερώνουν τους συμμετέχοντες για την έννοια της ανακύκλωσης καθώς και τους όρους του διαγωνισμού.

4^ο στάδιο διαγωνισμού                

Μετά από 8 ημέρες τα παιδιά ανακοινώνουν τη λήξη του διαγωνισμού. Γίνεται η καταμέτρηση των υλικών και τα παιδιά δίνουν το δώρο στους διαγωνιζόμενους για την προσπάθεια που κατέβαλλαν για να ανακυκλώσουν.

5^ο στάδιο διαγωνισμού

• Σας φάνηκε δύσκολη η ανακύκλωση;
• Θα συνεχίσετε να ανακυκλώνετε και μετά το τέλος του διαγωνισμού;
• Στο σπίτι σας θα κάνετε ανακύκλωση;
• Ποιο ήταν το πιο δύσκολο μέρος του διαγωνισμού;

Καταγράφουμε ερωτήσεις που θέλησαν τα παιδιά να κάνουν στους διαγωνιζόμενους για τις εντυπώσεις τους όσον αφορά το διαγωνισμό της ανακύκλωσης.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η συμμετοχή των παιδιών έδειξε ότι μέσα από τις παραπάνω δράσεις κατανόησαν την έννοια της ανακύκλωσης καθώς και τη σημασία της (εννοιολογική συνειδητοποίηση). Τα παιδιά δεν αντιλήφθηκαν την ανακύκλωση απλώς σαν μία συνήθεια που είναι καλό να κάνει κανείς, αλλά ανακάλυψαν τις σχέσεις αλληλεπίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (όπως η ανακύκλωση) με τη φύση και τις μεταξύ τους σχέσεις. Δεν το αντιμετωπίζουν πλέον σαν κάτι που δεν μπορούν ή δεν χρειάζεται να το κάνουν τα ίδια Οι αντιδράσεις τους και τα λεγόμενά τους δείχνουν ότι καταλαβαίνουν πως κάτι τόσο απλό και εύκολο μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε χωρίς καθόλου κόπο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα παιδιά συνεχίζουν την ανακύκλωση με αμείωτο ενδιαφέρον ενώ πολλά από αυτά έχουν καταφέρει να περάσουν και το μήνυμά της ανακύκλωσης στις οικογένειές τους και στο κοινωνικό τους περίγυρο.

Με αφορμή το μεγάλο ενθουσιασμό για το θέμα της ανακύκλωσης τα παιδιά αποφάσισαν πως θα ήταν πολύ ωραία ιδέα η καλοκαιρινή μας γιορτή να έχει θέμα την ανακύκλωση και φυσικά οι εκπαιδευτικοί των τμημάτων συμφώνησαν. Το πιο σημαντικό φυσικά είναι πως τα παιδιά κατάλαβαν ότι παρόλο που είναι μικρά μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε αυτό τον κόσμο. Τα παιδιά έχουν τη δύναμη να καταλάβουν πως μία τόσο εύκολη διαδικασία έχει τόση σημασία για τον πλανήτη μας. Το μόνο σίγουρο είναι πως μέσα από όλο αυτό όλοι βγήκαν κερδισμένοι. Η ενδυνάμωση των παιδιών για να δράσουν και να αλλάξουν τον κόσμο ήταν το βασικότερό μέλημα και αυτό φυσικά αποτελεί και τον κυριότερο στόχο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.