«Περιβάλλον - Αγωγή και Εκπαίδευση: Μία διαλεκτική, διερευνητική και διεπιστημονική σχέση» του Αρτέμη Αθανασάκη Εκδόσεις: LIBERAL BOOKS

Μετά από 35 χρόνια μελέτης, εμπειρίας, βίωσης, διδασκαλίας, έρευνας και εποπτείας προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής και εκπαίδευσης (Π.Ε.) στον τόπο μας, αλλά και αλλού, αισθάνθηκα την ανάγκη να παραδώσω στο αναγνωστικό κοινό ένα νέο βιβλίο που πραγματεύεται τη διαλεκτική, βιωματική, διερευνητική και διεπιστημονική σχέση του οικο-περιβαλλοντικού προβληματισμού με τις εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές επιδιώξεις, μεθοδεύσεις και πρακτικές.

Η ανάγκη αυτή προέκυψε από νέα περιβαλλοντικά και κοινωνικο-εκπαιδευτικά δεδομένα, που χρειαζόταν να παρουσιαστούν στο νέο αυτό βιβλίο. Γιατί οι μέχρι τώρα ερευνητικές εργασίες και δημοσιεύσεις, στα 35 χρόνια λειτουργίας του θεσμού της Π.Ε., δεν κατάφεραν να διευκρινίσουν και να διασαφηνίσουν τις πολλαπλές επιστημολογικές, θεματικές, μεθοδολογικές και αξιακές προσεγγίσεις των προγραμμάτων του.

Τα νέα αυτά στοιχεία και δεδομένα, που συγκροτούν τη θεματική προβληματική αυτού του βιβλίου είναι:

1. Ο φιλοσοφικός - ιδεολογικός χαρακτήρας και προσανατολισμός των προγραμμάτων Π.Ε. προς νέες ακτιβιστικές επιδιώξεις και πρακτικές.
2. Οι μεθοδολογικές προϋποθέσεις και απαιτήσεις ολοκλήρωσης και εφαρμογής ενός προγράμματος Π.Ε.
3. Η αναγκαιότητα της πολλαπλής προσέγγισης των γνωστικών, συναισθηματικών και ψυχοκινητικών στόχων.
4. Η σχέση των προγραμμάτων αυτών με τους επιστημολογικούς, κοινωνιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες της οικο-περιβαλλοντικής γνώσης, στάσης, συμπεριφοράς και μάθησης, ως ενιαίο μαθησιακό πλέγμα, που προσεγγίζει τους στόχους τους.
5. Η έννοια, η σημασία, η αξία και η διαμόρφωση της περιβαλλοντικής συνείδησης στα προγράμματα Π.Ε.
6. Η κρίσιμη μεθοδολογική φάση της κριτικής, συστημικής και διεπιστημονικής προσέγγισης των -υπό μελέτη και έρευνα- οικοπεριβαλλοντικών ζητημάτων και προβλημάτων.
7. Το είδος, οι διαστάσεις και οι εκφάνσεις του περιεχομένου ενός προγράμματος Π.Ε.
8. Η σχέση των προγραμμάτων αυτών με την αισθητική, διαπολιτισμική και ηθική αγωγή και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
9. Οι διαδικασίες αξιολόγησης ενός προγράμματος Π.Ε. που πραγματοποιείται μέσα και έξω από τη σχολική μονάδα.
10. Τα όρια των σχέσεων ανάμεσα στις συγγενικές -θεματικά και μεθοδολογικά- περιοχές των φυσικών επιστημών και των περιβαλλοντικών δράσεων αγωγής και εκπαίδευσης.
11. Η θεματική και μεθοδολογική μετάβαση από τα "καθαρώς περιβαλλοντικά" εκπαιδευτικά προγράμματα στα "αναπτυξιακά χαρακτηριστικά των περιβαλλοντικών προγραμμάτων εκπαίδευσης για την αειφορία", μέσω της εναρμόνισης των σχέσεων περιβάλλοντος - οικονομίας και κοινωνίας.
12. Η θεματική και μεθοδολογική σύνδεση και ενιαιοποίηση των προγραμμάτων Π.Ε. και αγωγής υγείας.
13. Η εγκυρότητα και αξιοπιστία της οικο-περιβαλλοντικής ενημέρωσης, γνώσης και δημοσιογραφίας.
14. Η ένταξη των βιωματικών, διερευνητικών και διεπιστημονικών δράσεων Project στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και ο ρόλος τους στην ανανέωση και αναβάθμιση των προγραμμάτων Π.Ε.

Η λογική αυτή παράθεσης των παραπάνω νέων δεδομένων και τάσεων,  διαμορφώνει, αναλογικά, στο περιεχόμενο ετούτου του βιβλίου, επτά κεφάλαια, τα οποία στις αλληλεξαρτήσεις τους, συγκροτούν το όλον οικοδόμημα της Π.Ε., με τις νέες δομές, λειτουργίες και κατευθύνσεις της.

Έτσι το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, διευκρινίζει τις έννοιες, επιδιώξεις και λειτουργίες της παιδείας, της εκπαίδευσης (που δεν ταυτίζεται με την παιδεία) και της αγωγής, αλλά και τις δυνατότητες των εκπαιδευτικών και κυρίως τα προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν για να αναπτύξουν καινοτόμες πρακτικές σύνδεσης του σχολείου τους με τη φύση, το περιβάλλον, την κοινωνία, την οικονομία, την τεχνολογία και την παραγωγή.

Το δεύτερο κεφάλαιο προσδιορίζει τις φιλοσοφικές, επιστημολογικές, ιδεολογικές και μεθοδολογικές προϋποθέσεις εφαρμογής των προγραμμάτων οικολογικής παιδείας και περιβαλλοντικής αγωγής και όπως αυτές επηρεάζουν, αξιολογικά, την αποτελεσματικότητα και απόδοσή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης αναζητά τις σχέσεις τους με την αισθητική αγωγή, την περιβαλλοντική ηθική και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το τρίτο κεφάλαιο ανακαλύπτει και αποκαλύπτει τις σχέσεις περιβάλλοντος οικονομίας - κοινωνίας και εκπαίδευσης, ως πυλώνες προσέγγισης της περιπόθητης βιώσιμης - αειφορικής ανάπτυξης, που εξασφαλίζει στους πολίτες μια διηνεκή και διαχρονική ποιότητα ζωής, ιδιαιτέρως σήμερα, στην εποχή της οικονομικής κρίσης των τοπικών και εθνικών κοινωνιών.

Το τέταρτο κεφάλαιο μελετά και διερευνά τα κρίσιμα, τοπικά και πλανητικά, περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, της προστασίας της βιοποικιλότητας, των γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων και της χρήσης των ήπιων, μη ρυπογόνων μορφών ενέργειας, λόγω της σημασίας και της σπουδαιότητάς τους στην επίτευξη της επιδιωκόμενης βιώσιμης ανάπτυξης.

Το πέμπτο κεφάλαιο αναζητά τις διερευνητικές δράσεις διδασκαλίας των φυσικών επιστημών, που λόγω της συγγενικής -θεματικής και μεθοδολογικής- τους σχέσης με τα εναλλακτικά εκπαιδευτικά προγράμματα περιβάλλοντος, υγείας και πολιτισμού, μπορούν να διευκολύνουν και τη σχεδίαση και την εφαρμογή τους.

Το έκτο κεφάλαιο ερμηνεύει τις σχέσεις περιβάλλοντος - υγείας - εκπαίδευσης και αγωγής, μέσω των ζητημάτων του καπνίσματος, των ναρκωτικών και της διατροφής, κυρίως για τους νεανικούς πληθυσμούς, λόγω της περιβαλλοντικής τους διάστασης και προέλευσης και της συνεισφοράς τους στο αξιακό σύστημα της ποιότητας ζωής.

Το έβδομο κεφάλαιο διασαφηνίζει τη θεματική και τη μεθοδολογία των ερευνητικών εργασιών Project, ως έμπρακτη, βιωματική, διερευνητική και διεπιστημονική μαθησιακή και μορφωτική διαδικασία στην εκπαιδευτική και παιδαγωγική πράξη, που μπορεί να μειώσει το κενό το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται ανάμεσα στο σχολείο, στη φύση, στην κοινωνία, στην οικονομία και στη ζωή, ενισχύοντας έτσι και την αναβάθμιση των συναφών προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής και εκπαίδευσης.

 Ελπίζεται ότι η κριτική δια-πραγμάτευση των θεμάτων αυτών που εμπεριέχονται στα παραπάνω κεφάλαια ετούτου του βιβλίου, θα ικανοποιήσει τις επιστημολογικές, γνωστικές, μεθοδολογικές και αξιολογικές αναζητήσεις επιστημόνων, ερευνητών, σπουδαστών και εκπαιδευτικών που ασχολούνται με τις διαδικασίες περιβαλλοντικής αγωγής και εκπαίδευσης. Αλλά και ότι θα προκαλέσει το ενδιαφέρον απλών πολιτών, οι οποίοι εννοούν και αντιλαμβάνονται την ένταξη του οικο-περιβαλλοντικού προβληματισμού και των πολλαπλών του εκφάνσεων, στη διδακτική πράξη, ως νεωτερική-κριτική παρέμβαση κοινωνικής ευαισθητοποίησης, συνειδητοποίησης, αγωγής και δράσης, που επιχειρεί να διαμορφώσει φιλοπεριβαλλοντικές αντιλήψεις, απόψεις, θέσεις, στάσεις, αντιστάσεις και συμπεριφορές στην ελληνική και πλανητική κοινωνία.