Η αναγκαιότητα ίδρυσης της Ένωσης. Ποιος ο ρόλος και η συμβολή της, στην εδραίωση και την εξέλιξη του θεσμού της Π. Ε.;

 Εισαγωγή

Δεκέμβρης 2012 – 6^ο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ – συμπληρώνονται  ακριβώς είκοσι χρόνια από την Ιδρυτική Συνέλευση της Ένωσης, στο Βόλο, τον Νοέμβρη του 1992,  στο Διήμερο Συνέδριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με θέμα: «Οικολογία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση».

Έχει διπλά συμβολική αξία που επιχειρείται εδώ, σε αυτό το Συνέδριο, μια μικρή αποτίμηση της πορείας της Ένωσης και του θεσμού της Π.Ε, εφόσον η απαρχή για τη δημιουργία της Ένωσης ξεκίνησε από εδώ, από τη Θεσσαλονίκη (βλέπε εισήγηση Β. Τσαλίκη).

Η ίδρυση της Ένωσης (Τσαλίκη  & Σουβατζή, 1994) στηρίχτηκε σε ένα πλήθος  ανήσυχων εκπαιδευτικών που κατά την εκπαιδευτική διαδικασία  επέλεγαν καινοτόμες  πρακτικές, στο πλαίσιο αναζήτησης μιας «νέας προσέγγισης», που φαίνεται να είχε και συνεχίζει να έχει ανάγκη τόσο το ελληνικό σχολείο, όσο και τα περιβαλλοντικά προβλήματα που είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούνται.

Στον παρακάτω Πίνακα παρατίθενται κάποια ιστορικά στοιχεία από την πορεία της Ένωσης, αλλά  και από κάποιες  πρόδρομες κινήσεις στον τόπο μας (ανεξάρτητα αν οι συζητήσεις για την Π.Ε, σε Διεθνές επίπεδο, είχαν αρχίσει από τη δεκαετία του ΄70), που συνέβαλαν τόσο στη δημιουργία του θεσμού της Π. Ε, όσο και  της Ένωσης.

 ΠΙΝΑΚΑΣ Ι (Ιστορικά στοιχεία)

Πρόδρομες κινήσεις

 Η  ΠΕΕΚΠΕ (20 χρόνια)

Η ανάγκη που οδήγησε τους εκπαιδευτικούς στη δημιουργία της Ένωσης, ήταν εκείνη της επικοινωνίας, της ανταλλαγής απόψεων και υποστήριξης, όσων επιδίωκαν νέες προσεγγίσεις  στην εκπαιδευτική διαδικασία, άνοιγμα του σχολείου στη ζωή, συμμετοχικές διαδικασίες και τη δημιουργία υπεύθυνων και ενεργών πολιτών. Στον παρακάτω Πίνακα καταγράφονται οι Σκοποί της Ένωσης (Αγγελίδης,, 1994, Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε, ,1994 & Σουβατζή,1994 ),, ανεξάρτητα αν μεταγενέστερα και μέχρι σήμερα, γίνονται συζητήσεις γύρω από  την Εκπαίδευση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΒΑ) ή την Εκπαίδευση  για τη Βιωσιμότητα, στο πλαίσιο των σύγχρονων προβληματισμών, πάνω στις σχέσεις των περιβαλλοντικών προβλημάτων με την οικονομία και την κοινωνία

 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ (Σκοποί της Ένωσης)

Επαγγελματική ταυτότητα και οι Ενώσεις

 Αν δεχτούμε την εκπαίδευση ως επαγγελματικό χώρο, τότε θα δούμε ότι ο κάθε εκπαιδευτικός, μέσα στο πλαίσιο της δουλειάς του, είναι υποχρεωμένος να κινείται ανάμεσα: 1: στη Διοικητική Δομή, που οργανώνει τον επαγγελματικό του χώρο 2: στην Ακαδημαϊκή κοινότητα, που ερευνά, μελετάει και παράγει Επιστήμη,  Θεωρία  και μεθοδολογία, για τη δουλειά του και 3: στην Πράξη (με την ελληνική σημασία του όρου), που είναι η διαλεκτική σχέση της θεωρίας και πρακτικής, για ότι καλείται να εφαρμόσει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σχηματικά  ο καθένας, ατομικά  αλλά  και συλλογικά, βρίσκεται ανάμεσα σε αλληλεξαρτήσεις και αλληλοσυνδέσεις που διαμορφώνουν τον επαγγελματικό του χώρο, όπως φαίνεται στο παρακάτω τρίγωνο.

 H ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ   ως  Επαγγελματικός χώρος

Αυτονόητο είναι ότι, ο καθένας με ατομικές επιλογές  διαχειρίζεται το πλέγμα των σχέσεων, μέσα στον επαγγελματικό του χώρο. Όμως η δημιουργία Ενώσεων - σε μια ευνομούμενη Δημοκρατική κοινωνία – είναι αυτή που διευκολύνει και προσδιορίζει τις σχέσεις (Ferguson,2003) και τις  αλληλεξαρτήσεις, που αναπτύσσονται, τις συνομιλίες,, τις συνεργασίες ή τις αντιθέσεις και έχει σημαντικό ρόλο να παίξει στη διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας, στον προσδιορισμό των επαγγελματικών του χαρακτηριστικών και στη δυνατότητα του να συμμετέχει στη διαμόρφωση απόψεων και θέσεων για τη δουλειά του. Συνοπτικά ο ρόλος των Ενώσεων φαίνεται στο παρακάτω Πίνακα ΙΙΙ

  ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ:  Ρόλος των Ενώσεων 

 Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προσδιορίσει κανείς την επαγγελματική του ταυτότητα, π.χ με βάση την ειδικότητα ή τις σπουδές, την   ιδεολογία ή το ενδιαφέρον. Αναλυτικότερα στον εκπαιδευτικό χώρο:

 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: Είδη Ενώσεων

(Ο τρόπος προσδιορισμού της επαγγελματικής ταυτότητας με βάση κριτήρια)

 Είναι προφανές από τα παραπάνω, ότι η ΠΕΕΚΠΕ, είναι Ένωση εκπαιδευτικών που συγκροτείται στη βάση του κοινού ενδιαφέροντος  εκπαιδευτικών που υπερασπίζονται και προωθούν την περιβαλλοντική οπτική  μέσα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, ανεξάρτητα από βαθμίδα ή ειδικότητα, με την υιοθέτηση «νέων πρακτικών», διαθεματικών προσεγγίσεων και δουλεύοντας πάνω στο αξιακό φορτίο της γνώσης. Είναι μια Ένωση με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εφόσον καταργεί σχεδόν όλους τους διαχωρισμούς που κυριαρχούν στην εκπαίδευση (γνωστικών αντικειμένων, βαθμίδων, θεωρίας-πράξης κλπ),, που για πρώτη φορά δημιουργήθηκε στον τόπο μας και βρήκε μιμητές από άλλους εκπαιδευτικούς, που θέλουν πχ να χρησιμοποιήσουν το θέατρο ως εργαλείο στη δουλειά τους (Δίκτυο για το Θέατρο) ή να ασχοληθούν με θέματα Αγωγής Υγείας κλπ. Συνοπτικά τα Χαρακτηριστικά της ΠΕΕΚΠΕ, είναι στον παρακάτω Πίνακα.

ΠΙΝΑΚΑΣ V: Χαρακτηριστικά της ΠΕΕΚΠΕ

 Κάποια σχόλια, πάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ένωσης:

• Επειδή η Π.Ε πραγματοποιείται μέσα στο σχολείο σε εθελοντική βάση, τόσο από τους μαθητές, όσο και από τους εκπαιδευτικούς, τα μέλη της Ένωσης μπορεί να είναι «προσωρινά» και διερχόμενα και εν κατακλείδι σταθερά να παραμένουν τα στελέχη που υπηρετούν το θεσμό (Υπεύθυνοι Π.Ε και μέλη των ΚΠΕ). Έτσι, φαντάζει πολλές φορές ότι οι θέσεις της Ένωσης, να υπερασπίζονται μόνο το θεσμικό πλαίσιο και όχι  κύρια την περιβαλλοντική οπτική στο σχολείο, αλλά αυτό ίσως στη βάση του να είναι και ταυτόσημο.

• Επειδή κυρίαρχο στοιχείο της Π.Ε είναι η διαθεματική προσέγγιση - κάτι που όλα τα σύγχρονα προβλήματα το προβάλλουν ως επείγουσα ανάγκη στην επίλυση τους - παραμένει ασαφές το επιστημονικό πεδίο που της αντιστοιχεί, ακόμα και για  την Ακαδημαϊκή κοινότητα, μέσα στο πλαίσιο της κατατεμαχισμένης γνώσης και της απόλυτης εξειδίκευσης, που είναι οι κυρίαρχες αντιλήψεις.
• Επειδή το πιο εμφανές χαρακτηριστικό στην Π.Ε, είναι οι διαφορετικές μεθοδολογικές πρακτικές που εφαρμόζει στην εκπαιδευτική διαδικασία (βιωματικές μεθόδους, συμμετοχικές και συνεργατικές διαδικασίες κλπ), αντίθετες από τα παραδοσιακά και κυρίαρχα μοντέλα και με δεδομένη την εθελοντική εφαρμογή της, πολλές φορές αξιολογείται ως αναποτελεσματική και υποβαθμίζεται η ίδια η αξία της -  μία οπτική που απαιτούν οι ίδιοι οι καιροί, για τα ανεπίλυτα σύγχρονα προβλήματα  –    στην αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του ίδιου του σχολείου, που ήδη βρίσκεται σε κρίση.

 Εκτιμώντας τη συμβολή της Ένωσης στην εδραίωση και εξέλιξη του θεσμού, μπορούμε να πούμε ότι ακόμα και μέσα σε συνθήκες περιθωριοποίησης του ίδιου του θεσμού από το κυρίαρχες αντιλήψεις, η ΠΕΕΚΠΕ διατηρεί 15 Παραρτήματα σε ολόκληρη τη χώρα, εκδίδει περιοδικό και οργανώνει Συνέδρια για να αφουγκραστεί τα θέματα που προκύπτουν από την έρευνα , αλλά και από τις εμπειρίες των εκπαιδευτικών στην πράξη.

 Η συμβολή της Ένωσης

  Βιβλιογραφία

Αγγελίδης Ζ. (1994). Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα σχολεία και η αναγκαιότητα Ίδρυσης της Ένωσης. “Για την ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝτική εκπαίδευση”, Τεύχος 1 (1-2).

Ferguson P.(2003). Sience Teachers, Professional Associations and Professional Standards Developments in Australia. Australian science Teachers Journal (ASTJ) Vol 49 No 4 (6-11).

Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε, (1994) Αφιέρωμα: Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Φιλοσοφία – Στόχοι Προοπτικές), “Για την  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝτική εκπαίδευση”  Τεύχος 2 (2-6).

Σουβατζή Δ. (1994). Γιατί Σύλλογος; “Για την  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝτική εκπαίδευση”, Τεύχος 1 (5).

Τσαλίκη Β. & Σουβατζή Δ. (1994). Ιστορικό της συγκρότησης της Ένωσης. “Για την  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝτική εκπαίδευση”, Τεύχος 1 (3).