Όπως εύκολα θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες μας, το 2ο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού μας είναι αφιερωμένο στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕΕΚΠΕ) με τίτλο «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση-Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία στη σημερινή πραγματικότητα. "Η εμπειρία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος". Ουσιαστικά είναι μια προσπάθεια αποτύπωσης του συνεδρίου, συμπληρωματική στα πρακτικά – που έχουν ήδη εκδοθεί και κυκλοφορήσει - καθώς σ’ αυτό το τεύχος περιλαμβάνονται άρθρα, εισηγήσεις και καταγραφές που δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθούν στα πρακτικά.
Τεύχος 2 (47)
Εισηγήσεις Προσκεκλημένων Ομιλητών του 6ου Συνεδρίου της ΠΕΕΚΠΕ
-
Για όσους ενδιαφέρονται για την ευημερία των ανθρώπων και του πλανήτη, η εκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη φαίνεται να είναι ένα θετικό βήμα προς τα εμπρός. Αλλά, το ζεστό, φλου συναίσθημα που προκαλεί, καλύπτει μία άρνηση αντιμετώπισης μιας σειράς ζητημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, εάν η πρόθεσή μας είναι η δημιουργία ενός αειφόρου μέλλοντος. Η εκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει την έσχατη απειλή που έχει δημιουργηθεί στα περιβάλλοντα και στις κοινωνίες μέσω της ανεξέλεγκτης οικονομικής μεγέθυνσης, με τον ίδιο τρόπο που αποφεύγει τη βασική κριτική του νεοφιλελεύθερου προγράμματος, που έχει ως στόχο να μετατρέψει τον πλανήτη σε μία παγκόσμια αγορά. Η κοινή παραδοχή ότι οι περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της αειφορίας είναι συμπληρωματικές, χρειάζεται να διερευνηθεί, γιατί το εάν αυτό είναι εφικτό δεν είναι δεδομένο. Είναι συμπληρωματικές μόνο εάν απομακρυνθούμε από ένα τρόπο σκέψης που σχετίζεται με τη μεγέθυνση.
-
Όταν το 1991 είχαμε την ιδέα με τη Βέτα την Τσαλίκη να καλέσουμε τους εκπαιδευτικούς που τότε ασχολούντο με την ΠΕ στο δημαρχείο της Τριανδρίας για μια συζήτηση που οδήγησε στην ίδρυση της ΠΕΕΚΠΕ, δεν είχαμε ιδέα για την εκπαιδευτική έκρηξη που θα επακολουθούσε τα επόμενα 20 χρόνια στο χώρο της ΠΕ. Αρκεί να σκεφτούμε ότι για παράδειγμα οι Λέκκας κ.σ. (2005: 370-372)[i] αναφέρουν ότι ανάμεσα στο 2002 και το 2005 υλοποιήθηκαν 18893 προγράμματα στα ελληνικά σχολεία στα οποία συμμετείχαν σχεδόν 100.000 παιδιά που αντιπροσώπευαν περίπου το 3% του μαθητικού πληθυσμού και 10000 εκπαιδευτικοί. Ήταν η πρώτη μαζική κίνηση μετά τη Μεταπολίτευση που άνοιξε έναν εναλλακτικό εκπαιδευτικό δρόμο εξαιρετικά δύσβατο στα χρόνια της δεκαετίας του 80 και στις αρχές του 90, έσωσε χιλιάδες «ανήσυχους» εκπαιδευτικούς (και παιδιά) από την αλλοτρίωση και μας εφοδίασε με αξιοπρέπεια σώζοντας την αυτοεικόνα μας.
Άρθρα με κρίση
-
Με αφορμή απόψεις που διατυπώθηκαν στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εξετάζουμε τους σκοπούς και τους στόχους της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Λαμβάνουμε υπόψη τι προβλέπουν τα κείμενα διεθνών διασκέψεων για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και προχωράμε σε μια επί της ουσίας συζήτηση. Συμπεραίνουμε ότι η κατανόηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι απαραίτητη για τη λύση τους, κατά συνέπεια ο ρόλος των Φυσικών Επιστημών στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ήταν και είναι σημαντικός. Αλλά η γνώση από μόνη της δεν αρκεί για τη λύση των προβλημάτων. Αναζητούνται παράγοντες που λείπουν. Θεωρούμε ότι ένας από αυτούς είναι το ήθος. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ως εκ φύσεως διαθεματικό αντικείμενο, είναι ένας πρόσφορος τόπος συνάντησης και συνεργασίας των Φυσικών Επιστημών με τις Ανθρωπιστικές και τις Κοινωνικές Επιστήμες.
-
Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη διερεύνηση των καθοριστικών παραγόντων που επηρεάζουν την πρόθεση των φοιτητών για ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας και του έντυπου χαρτιού που προέρχονται από τα νοικοκυριά και καταλήγουν στο «μπλε» κάδο ανακύκλωσης. Σύμφωνα με τη θεωρία της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς (Theory of Planned Behaviour-TPB) οι ανθρώπινες πράξεις προβλέπονται σε μεγάλο βαθμό από τις αντίστοιχες προθέσεις. Η πρόθεση με τη σειρά της, όταν πρόκειται για συνειδητές πράξεις, μπορεί να προβλεφθεί από τρεις παράγοντες-μεταβλητές: α) τη στάση ως προς τη συγκεκριμένη συμπεριφορά (ATTitude–ATT), β) τα υποκειμενικά πρότυπα (Subjective Norm-SN) και γ) τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο της συμπεριφοράς (Perceived Behavioural Control-PBC). Ωστόσο, αρκετοί ερευνητές επισημαίνουν ότι το εν λόγω μοντέλο χρήζει βελτιώσεων και προτείνουν την προσαρμογή επιπρόσθετων ερμηνευτικών μεταβλητών, όταν αποδεδειγμένα συνεισφέρουν στην αυξημένη ερμηνεία της πρόθεσης. Υπό αυτό το πρίσμα, αρχικά στο μοντέλο της TPB προστίθενται 3 επιπλέον μεταβλητές: η προηγούμενη συμπεριφορά ανακύκλωσης (Past Recycling Behavior-PRB), τα ηθικά πρότυπα (Moral Norms-MN) και οι συνέπειες και τα αποτελέσματα της ανακύκλωσης (Consequences/Outcomes-CON/OUT). Στη συνέχεια διερευνάται η συμβολή τους στην ερμηνεία της πρόθεσης, δείγματος 126 φοιτητών διαφόρων επιστημονικών πεδίων, για ανακύκλωση. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι το μοντέλο της TPB αποτελεί ένα ικανό ερμηνευτικό εργαλείο της πρόθεσης για ανακύκλωση, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στο σχεδιασμό δράσεων εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης καθώς και ευρύτερα στην άσκηση πολιτικής στον τομέα της ανακύκλωσης.
-
Στο Ν. Ηλείας, έναν από τους πλέον πυρόπληκτους νομούς σε όλη την Ελλάδα, μετά την πυρκαγιά του 2007, οι καμένες περιοχές είχαν υψηλό κίνδυνο διάβρωσης του εδάφους. Στα πλαίσια της αποκατάστασης αλλά και της επικείμενης εκδήλωσης κατολισθητικών και πλημμυρικών φαινομένων, απαιτήθηκε μέριμνα προστασίας του εδάφους ώστε να επιτραπεί και η φυσική διαδικασία της αναγέννησης του δασικού οικοσυστήματος. Αποφασίστηκε έτσι η στοχευμένη λήψη μέτρων και η κατασκευή αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων (κορμοπλέγματα, κορμοφράγματα και κλαδοπλέγματα). Με την παρούσα εργασία γίνεται μια προσπάθεια παρουσίασης βιοκλιματικών συνθηκών που συντελούν στην εκδήλωση πυρκαγιάς, αλλά και αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των αντιδιαβρωτικών έργων σε επιλεγμένες περιοχές (π.χ περιοχή Σμέρνας Ν. Ηλείας), όπου έγιναν έργα αποκατάστασης μετά την πυρκαγιά του 2007. Η αναζήτηση διάφορων βιοκλιματικών στοιχείων αλλά και η έρευνα πεδίου (καμένης έκτασης με αντιδιαβρωτικά έργα) μπορούν να αξιοποιηθούν στα πλαίσια περιβαλλοντικού προγράμματος. Οι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο για αναζήτηση βιοκλιματικών στοιχείων, να κάνουν χρήση νέων τεχνολογιών (π.χ. GPS) για μετρήσεις πεδίου και να εξαγάγουν τα δικά τους αποτελέσματα και συμπεράσματα.
Θεσμικό και Μεθολογικό πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
-
Η απόφαση της ΠΕΕΚΠΕ να πραγματοποίηση το 6ο Συνέδριο της, στην πόλη της Θεσσαλονίκης, μπορεί να έγινε με αφορμή τον εορτασμό της πόλης για την απελευθέρωση της, συνέπεσε όμως με τα είκοσι χρόνια λειτουργίας της Ένωσης και την ιδιαίτερη σημασία που αποκτούσε αυτό, μιας και η ιδέα και οι ενέργειες για τη δημιουργία της ΠΕΕΚΠΕ, ξεκίνησε από αυτή την πόλη.
-
Βρισκόμαστε στο 1990. Όσοι και όσες από μας δουλεύαμε στο χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) είχαμε νοιώσει συχνά την ανάγκη για επικοινωνία, ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων, για εκτίμηση και αξιολόγηση της δουλειάς μας, αλλά και για βαθύτερη ενασχόληση με τα θεωρητικά ζητήματα. Κάποιοι και κάποιες από μας συναντιόμασταν στα επιμορφωτικά σεμινάρια για την Π.Ε. χωρίς ωστόσο να έχουμε την ευκαιρία, εμείς οι παλιότεροι, να κουβεντιάσουμε σε βάθος τα ζητήματα που μας απασχολούσαν.
-
Δεκέμβρης 2012 – 6ο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ – συμπληρώνονται ακριβώς είκοσι χρόνια από την Ιδρυτική Συνέλευση της Ένωσης, στο Βόλο, τον Νοέμβρη του 1992, στο Διήμερο Συνέδριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με θέμα: «Οικολογία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση». Έχει διπλά συμβολική αξία που επιχειρείται εδώ, σε αυτό το Συνέδριο, μια μικρή αποτίμηση της πορείας της Ένωσης και του θεσμού της Π.Ε, εφόσον η απαρχή για τη δημιουργία της Ένωσης ξεκίνησε από εδώ, από τη Θεσσαλονίκη.
-
Η Π.Ε. από την πρώτη εμφάνισή της στη χώρα μας συνδέθηκε όχι μόνο με την προσπάθεια αλλαγής των στάσεων, αντιλήψεων, πρακτικών κ.λ.π. που προκαλούν ή εντείνουν τα προβλήματα του περιβάλλοντος, αλλά και με την επιδίωξη αλλαγών και την εισαγωγή καινοτομιών στο σχολείο και τα εκπαιδευτικά συστήματα. Στα βασικά κείμενα μάλιστα των διεθνών συνεδρίων για την Π.Ε., οι δύο αυτές επιδιώξεις, δηλαδή η έξοδος από την οικολογική κρίση αλλά και από την κρίση της εκπαίδευσης, δεν θεωρούνται ανεξάρτητες μεταξύ τους αλλά διαπλέκονται και αλληλο-συμπληρώνονται.
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο σχολείο
-
Μαθητές από γυμνάσια και λύκεια της Θεσσαλονίκης συμμετείχαν στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ στην πόλη, σε μία διαδικασία που οργανώθηκε για πρώτη φορά, με στόχο να ακουστούν οι απόψεις των μαθητών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σε αυτό το συνέδριο δόθηκε η ευκαιρία σε αυτούς που για «χάρη» τους γίνεται η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, να μιλήσουν για το πώς βλέπουν την Περιβαλλοντική, να ανταλλάξουν απόψεις, να συζητήσουν, να αναστοχαστούν και να προβληματίσουν τους παρόντες συνέδρους.
Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
-
Η εργασία αυτή αφορά στη Φιλοσοφία της Φύσης στην Αρχαία Ελλάδα, ξεκινώντας από τη μυθολογία των Αρχαίων Ελλήνων και συνεχίζοντας στους Προσωκρατικούς και στους Στωικούς Φιλοσόφους. Διερευνήσαμε τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, και ευρύτερα τον τρόπο σκέψης και ζωής των Αρχαίων Ελλήνων και αναδείξαμε στοιχεία και αξίες των Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων σε σχέση με τη φύση.
-
Η παρούσα εργασία αφορά την παρουσίαση ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που υλοποιήθηκε στο Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης κατά τη σχολική χρονιά 2011-2012. Το πρόγραμμα έχει τίτλο: «Η χειροτεχνία και η χειρωνακτική εργασία στο χώρο της Εκκλησίας» και εκπονήθηκε από τους μαθητές της Β΄ Λυκείου από τον Δεκέμβριο του 2011 έως τον Μάιο του 2012. Γενικός σκοπός του προγράμματος ήταν να προσεγγίσουν και να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σχέση ανθρώπου – φύσης – πολιτισμού – Εκκλησίας. Ο σκοπός αυτός συνάδει με τη γενική αρχή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, όπως αυτή προκύπτει από τις διεθνείς διασκέψεις για την περιβαλλοντική εκπαίδευση: «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι η διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών, ώστε να αναπτυχθούν οι ικανότητες και οι στάσεις οι απαραίτητες για την κατανόηση και εκτίμηση των σχέσεων ανάμεσα στον άνθρωπο, στον πολιτισμό του και το φυσικό του περιβάλλον». Η παρούσα εργασία έχει στόχο να αναδείξει πτυχές μιας εφαρμογής της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην εκκλησιαστική εκπαίδευση.
Η Αειφορία σε εποχή πολύπλευρης κρίσης - Βιώσιμες Πόλεις
-
Το 6ο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης τον Δεκέμβριο του 2012, με αφορμή τη γιορτή της πόλης, για τα 100 χρόνια απελευθέρωσης της (1912-2012). Προς τιμήν της πόλης και με δεδομένο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της χώρας μας, αλλά και παγκοσμίως, κατοικεί σε αστικά κέντρα και εν μέσω μιας γενικευμένης κρίσης, που αρχίζει να νοηματοδοτεί διαφορετικά τα δεδομένα και να αναζητεί νέες οπτικές και νέα νοήματα, οργανώθηκε, στο πλαίσιο του Συνεδρίου συζήτηση, με θέμα: "η Αειφορία σε εποχή πολύπλευρης κρίσης - Βιώσιμες πόλεις".
-
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η πόλη αναδείχθηκε ως η, γεωγραφικά και διοικητικά προσδιορισμένη, χωρική οντότητα κατάλληλη για την προώθηση του οικουμενικού, πολυσυλλεκτικού, όσο και ασαφώς ορισμένου, στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Η έννοια ενσωματώθηκε και στην ελληνική νομοθεσία για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
-
Την τελευταία τριακονταετία η χωρική διάρθρωση των πόλεων έχει σταδιακά μετασχηματιστεί. Οι πόλεις έχουν πάψει να αναπτύσσονται γύρω από ένα μοναδικό, κυρίαρχο οικονομικά και συμβολικά κέντρο και δεν είναι πλέον συμπαγείς. Ο άμεσος και ευρύτερος περιαστικός χώρος των μεγάλων πόλεων κατοικείται και οικοδομείται διάσπαρτα όλο και περισσότερο.
-
Τις τελευταίες δεκαετίες οι αστικές περιοχές έχουν καταγράψει ραγδαία αύξηση της έκτασης και του πληθυσμού τους με το 80% περίπου του ευρωπαϊκού πληθυσμού να συγκεντρώνεται πλέον στις πόλεις. Οι πόλεις έχουν εξελιχθεί σε βασικά κέντρα υποδομών, αγορών, πολιτισμού αλλά και αναψυχής και επομένως αποτελούν τον τόπο όπου οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες της αειφόρου ανάπτυξης είναι πολύ περισσότερο έντονες.
-
Η σημερινή κρίση δεν είναι καινούργια, αλλά άρχισε εδώ και πολλά χρόνια. Αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι η φάση όξυνσης της κρίσης. Η κρίση επηρεάζει όλους τους τομείς της αειφορίας (κοινωνία, οικονομία και περιβάλλον). Κατά τη διάρκεια της σημερινής φάσης της οικονομικής κρίσης, όλοι οι τομείς της παραγωγής και της κατανάλωσης έχουν πληγεί από την οικονομική ύφεση. Υπάρχουν άμεσες και μακροπρόθεσμες θετικές και αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κρίσης.
-
Το 2008, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο αριθμός των ανθρώπων που κατοικούσαν σε πόλεις ξεπέρασε τον αγροτικό πληθυσμό της γης. Έτσι λοιπόν, ενώ τα αστικά συστήματα καλύπτουν μόνο το 2% της επιφάνειας της Γης, φιλοξενούν περισσότερο από 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 3,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους). Κάτι παρόμοιο σε ακόμη πιο έντονο βαθμό ισχύει και στη χώρα μας (60% των κατοίκων ζουν στα αστικά κέντρα). Οι προβλέψεις για το μέλλον δείχνουν αυξητική τάση.
Περιβάλλον και Κοινωνία
-
Η θαλάσσια παράκτια ζώνη αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του φυσικού περιβάλλοντος και της γεωμορφολογίας της Ελλάδας. Στη ζώνη αυτή συναντάμε ποικιλία οικοτόπων, οι οποίοι αποτελούν ενδιαίτημα πολλών ειδών χλωρίδας και πανίδας. Παράλληλα, συγκεντρώνεται και το μεγαλύτερο μέρος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, γεγονός που επιβεβαιώνει μεν την αξία της, αλλά και επιφέρει πιέσεις στο περιβάλλον.
Τ.Π.Ε και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
-
Το ENERGY BITS είναι ένα Εταιρικό Ευρωπαϊκό Διαδικτυακό Πρόγραμμα, που στοχεύει στην ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας και την εφαρμογή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υποστηρίζεται από το πρόγραμμα Intelligent Energy Europe (Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη) της ΕΕ.
Βιβλιοπαρουσίαση
-
Πρόκειται για ένα υλικό πλούσιο σε δραστηριότητες, που αποτελούν μέρος ενός προγράμματος επιμόρφωσης έξι ημερών για εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας. Στο ηλεκτρονικό αυτό υλικό το οποίο παρουσιάζεται με τη μορφή βιβλίου, περιγράφεται βήμα προς βήμα το πρόγραμμα, το οποίο είναι σχεδιασμένο για να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να υλοποιήσουν προγράμματα με στόχο να βοηθήσουν τους μαθητές να καταλάβουν τις αιτίες και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
-
Η Αειφορία ως δυσνόητος και αμφιλεγόμενος όρος στην αρχή και αργότερα ως περισσότερο κατανοητός ο όρος “βιώσιμη ανάπτυξη”, προκάλεσαν συζητήσεις στο χώρο της οικολογίας και του περιβάλλοντος, κατά πόσο αφορούν την υπεράσπιση του περιβάλλοντος ή της ίδιας της ανάπτυξης. Υιοθετήθηκαν, ως μια νέα αντίληψη που θέτει όρια στην ανάπτυξη, και προσεγγίζει το κάθε πρόβλημα μέσα στις σχέσεις αλληλεξάρτησης του, τόσο με την οικονομία και την κοινωνία, όσο και με το περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα το συνδέει με τον χρόνο (αλληλεγγύη των γενεών).
-
Έχουμε συνηθίσει σε βιβλία που γράφονται για να βοηθήσουν την εκπαιδευτική διαδικασία, δηλαδή βιβλία-βοηθήματα. Συνήθως αφορούν, είτε την ύλη διδασκαλίας, είτε τον ίδιο τον εκπαιδευτικό και «δια αυτών» - έμμεσα δηλαδή -υποστηρίζουν τη δουλειά του μαθητή στην τάξη.
-
Είναι γνωστό ότι η χώρα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του πλούσιου φυσικού τοπίου και της μεγάλης πολιτιστικής της παράδοσης, έχει τεράστιες δυνατότητες να αναπτύξει τον τουρισμό της. Συζήτηση η οποία ξαναγίνεται επίκαιρη, εξ αιτίας της γενικευμένης κρίσης που περνάει ο τόπος μας. Όμως όλα αυτά, που αποτελούν τις ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού, συγχρόνως είναι και αυτά που απειλούνται από την ίδια την ανάπτυξη του.
Copyright © 2012 Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση