H γειτονιά μου μέσα από το φακό μιας κάμερας

Το σχολικό έτος 2012-2013 τα Γραφεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης & Πολιτιστικών Θεμάτων της Διεύθυνσης Β/θμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης κάλεσαν τις σχολικές μονάδες της περιοχής ευθύνης τους να συμμετάσχουν σε μία εκπαιδευτική δράση με τίτλο «Η γειτονιά μου μέσα από το φακό μιας κάμερας». Η εκπαιδευτική δράση οργανώθηκε σε συνεργασία με το Εργαστήριο Φωτογραφίας του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., το οποίο ανέλαβε την επιμόρφωση των 65 εκπαιδευτικών, που εκδήλωσαν ενδιαφέρον, στην τέχνη της φωτογραφίας και στη δημιουργία και επεξεργασία μίας πολυμεσικής εφαρμογής. Στο σεμινάριο, διάρκειας 15 ωρών, επιμορφωτές ήταν ο Γεώργιος  Κατσάγγελος,  καθηγητής και ο Στέλιος Ντεξής, λέκτορας του αντίστοιχου τμήματος της Σχολής Καλών Τεχνών.

Σκοπός της δράσης ήταν η εκπαίδευση των μαθητών στο άμεσο μικρο-περιβάλλον της γειτονιάς τους έτσι ώστε να εφοδιαστούν με την κριτική ματιά, που στο μέλλον θα τους είναι απαραίτητη για να συμμετέχουν ενεργά και να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους στη διαμόρφωση του περιβάλλοντός τους. Το θέμα της δράσης ήταν η αναζήτηση των αντιθέσεων στις διαδρομές, που κάνουν οι μαθητές ως πεζοί στη γειτονιά τους. Με τη φωτογραφική μηχανή ή με τη βιντεοκάμερα οι μαθητές μέσα από τη δική τους οπτική γωνία και αισθητική έπρεπε να επιλέξουν και να απαθανατίσουν το δικό τους κόσμο, τα «όμορφα» και τα «άσχημα» στοιχεία, που αντιλαμβάνονται μέσα από τις αισθήσεις τους.

Η συγκεκριμένη δράση μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο ενός περιβαλλοντικού ή πολιτιστικού προγράμματος ή να υλοποιηθεί ανεξάρτητα. Συνολικά, στη δράση και στις εκδηλώσεις παρουσίασης των έργων των μαθητών συμμετείχαν 32 σχολεία  (15 γυμνάσια, 10 γενικά ενιαία λύκεια, 3 ΕΠΑ.Λ., 2 ειδικά σχολεία, 1 εσπερινό γυμνάσιο και 1 διαπολιτισμικό γενικό ενιαίο λύκειο), 20 από τα οποία υλοποίησαν πρόγραμμα ή project Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Το αποτέλεσμα αυτής της δράσης μπορούσε να έχει τη μορφή μιας σειράς φωτογραφιών ή μιας μικρής διάρκειας ταινίας τεκμηρίωσης. Οι φωτογραφίες των μαθητών εκτέθηκαν στο κεντρικό Δημαρχιακό Μέγαρο από τις 13-31 Μαΐου 2013 και οι ταινίες τους προβλήθηκαν σε εκδήλωση που διοργανώθηκε για αυτό το σκοπό στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημαρχιακού Μεγάρου, στις 15 Μαΐου 2013. Η έκθεση φωτογραφίας πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα συμμετέχοντα σχολεία και την υποστήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και του αρχιτεκτονικού γραφείου Tetragon ΕΠΕ.

Στην έρευνά τους οι μαθητές επικεντρώθηκαν σε κτίρια με αρχιτεκτονικό ή ιστορικό ενδιαφέρον, βιομηχανικά κτίρια, γλυπτά σε δημόσιους χώρους, graffiti, ανοιχτούς χώρους πρασίνου, άθλησης και αναψυχής. Άλλα θέματα  είχαν σχέση με τη βιοποικιλότητα στην πόλη, τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα, τα απορρίμματα, τη στάθμευση των αυτοκινήτων, την πυκνή δόμηση, τις κεραίες, τα εμπόδια πεζών και ΑΜΕΑ, την οικονομική κρίση στη γειτονιά, την κοινωνική αλληλεγγύη και τον εθελοντισμό καθώς και σε λεπτομέρειες που μόνο ο φακός μιας κάμερας μπορεί να μεγεθύνει και να αναδείξει.

Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί θεώρησαν θετική την απόφαση των διοργανωτών να μην έχει η δράση διαγωνιστικό χαρακτήρα. Επειδή η συμμετοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν μεγάλα στις συμμετέχουσες σχολικές μονάδες, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δήλωσαν ότι θα ήθελαν να συμμετάσχουν σε παρόμοιες δράσεις την επόμενη σχολική χρονιά, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η θεωρητική προσέγγιση περιβαλλοντικών και πολιτιστικών ζητημάτων και η αποκομμένη από την καθημερινότητά τους βιβλιογραφική έρευνα και συγγραφή εργασιών δεν προσφέρουν χαρά στους μαθητές, ούτε τους δίνουν τη δυνατότητα ενεργούς συμμετοχής σε περιβαλλοντικές και πολιτιστικές δράσεις.

Οι μαθητές, από την άλλη πλευρά, εξερεύνησαν -πολλοί από αυτούς για πρώτη φορά- τη γειτονιά τους, τράβηξαν εκατοντάδες φωτογραφίες με φωτογραφική μηχανή ή το κινητό τους -αρκετές από αυτές παρουσιάζουν καλλιτεχνικό ενδιαφέρον-, επισήμαναν τα αρνητικά και θετικά σημεία της γειτονιάς τους, διατύπωσαν προτάσεις αναβάθμισής της και σε κάποιες περιπτώσεις ανέλαβαν πρωτοβουλίες και ενεργό δράση με μικρές, αλλά ουσιαστικές, παρεμβάσεις σε μία προσπάθεια για μία πιο βιώσιμη πόλη. Μερικοί από αυτούς προχώρησαν ακόμη ένα βήμα και συνεργάστηκαν στη συγγραφή σεναρίου και την παραγωγή ταινιών μικρού μήκους, σε άλλες συμμετέχοντας οι ίδιοι, σε άλλες αξιοποιώντας περαστικούς κατοίκους της γειτονιάς τους, με πολύ χιούμορ, φαντασία και εξαιρετική μουσική επένδυση. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο ρόλος των εκπαιδευτικών σε όλα τα στάδια αυτής της δράσης ήταν διακριτικός, εμψυχωτικός και καθόλου παρεμβατικός.  Έτσι το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να θεωρηθεί ως έκφραση, ως αποτύπωμα μιας καθαρά μαθητικής-εφηβικής ματιάς πάνω στα προβλήματα της σύγχρονης μεγαλούπολης πόλης στην οποία ζούμε.

Κλείνοντας το συνοπτικό απολογισμό της δράσης παραθέτουμε κάποια από τα σχόλια των μαθητών που συμμετείχαν στη δράση: «Αντιλήφθηκα πως είμαι ένα κομμάτι της γειτονιάς μου και πρέπει να αναλάβω την ευθύνη που μου αναλογεί και να φροντίσω ώστε να γίνει πιο όμορφη, πιο καθαρή και πιο πράσινη!», «Ανακάλυψα ότι η γειτονιά μου έχει περισσότερα πρόσωπα από αυτά που είχα αντιληφθεί», «Μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω τα προβλήματα που τα προσπερνούσα», «Έμαθα να λειτουργώ ως ισότιμο μέλος μιας ομάδας, να ανταλλάσσω γνώμες, να προτείνω λύσεις και να συμβιβάζομαι» …