«Το μέλλον είναι στη φύση!!»

Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση αποκαλύπτει πολλά για την αλλόκοτη εποχή μας. Ένα μοναδικό είδος – ο άνθρωπος  - κατάφερε να αποκτήσει σημαντική δύναμη, ώστε να αλλάξει τη φύση αυτού του κόσμου...

Καθώς παγιώνεται η αντίληψη ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμόρφωσε και συνεχίζει να διαμορφώνει μη αναστρέψιμες συνθήκες στο γήινο περιβάλλον (κλιματική αλλαγή, μείωση βιοποικιλότητας, πανδημιές κλπ.), αρχίζουν να ανατρέπονται βεβαιότητες που δημιουργήθηκαν από την κυριαρχία της Καρτεσιανής αντίληψης των διχοτομιών και  διαιρέσεων -ανάμεσα στο νου και το σώμα, τον πολιτισμό και τη φύση, τη ζωικότητα από την ανθρωπινότητα- όσο και από την Νευτώνια μηχανιστική αντίληψη  στην αναζήτηση των λύσεων, ώστε να φτάσουμε στο σημείο, να είμαστε μεν ικανοί να ελέγξουμε την προσεδάφιση διαστημοπλοίων σε μακρινούς πλανήτες, αλλά να φαίνεται αδύνατο να ελέγξουμε τους καπνούς της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα αυτοκίνητα και τα εργοστάσια μας…

Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η σύγχρονη περιβαλλοντική κρίση (πυρκαγιές, πλημμύρες, τυφώνες) που θέτει ερωτήματα και προϋποθέσεις  ακόμα και για την ύπαρξη ανθρώπινης ζωής, προκαλεί την ανάγκη για διανοητικές μετατοπίσεις τόσο στην έρευνα και την εκπαίδευση, όσο και στην πολιτική!!!

Χρειαζόμαστε οικο-κεντρικές αντιλήψεις: των συσχετισμών και των αλληλο-εξαρτήσεων, καθώς και της σύνδεσης της φύσης με τον πολιτισμό και την κοινωνία, του ανθρώπου με τα μη ανθρώπινα, της ανθρώπινης ιστορίας με την πλανητική ιστορία.

Η ισχύουσα πραγματικότητα δεν είναι μόνο μακροπρόθεσμα μη βιώσιμη διότι είναι αυτό-καταστροφική, εννοώντας και πολιτικά αυτοκαταστροφική, αφού βασίζεται στην επιδίωξη της ατομικής ιδιοτέλειας και της απάθειας, αφού αδιαφορεί για τη διαπροσωπική σύνδεση, για την απώλεια της κοινότητας και την αντίληψη της κοινωνίας ως συνόλου. Οι πρόσφατες εξελίξεις το αποτυπώνουν, με τους πολέμους και τους ανταγωνισμούς που είναι σε εξέλιξη σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή με κίνδυνο να μπούμε στον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο….

Η αστικοποίηση του πληθυσμού της γης (σχεδόν το 65% των κατοίκων της γης κατοικεί σε πόλεις) και η ισχυροποίηση κυρίως των μεγαλουπόλεων για να εγκαθίστανται οι διευθυντικές λειτουργίες και χρηματοπιστωτικές αγορές, “διαμορφώνει τον απρόσωπο χαρακτήρα των σχέσεων, καλλιεργεί την απάθεια και την αδιαφορία, χάνει τους ρυθμούς της ίδιας της ζωής: τις αλλαγές των εποχών και της φύσης” (G. Simmel). Αν συμπληρωθεί δε με την υπερπαραπληροφόρηση που δέχεται από τα διάφορα ψηφιακά δίκτυα (ΤV & κινητά), πνίγεται σε ένα ωκεανό σύγχυσης, όπου χάνεται η αλήθεια και όπως προφητικά αναφέρει ο Άλντους Χάξλεϋ: “η υπερπληροφόρηση δημιουργεί πλάσματα παθητικά”.

Σε αυτό το τεύχος έχουμε δύο εξαιρετικά άρθρα που αναζητούν τη σχέση των παιδιών με τη φύση:

1. "Διερεύνηση των γνώσεων και των στάσεων μαθητών/τριών σε αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές του νομού Αχαΐας για τα πτηνά", του Δημήτρη Σταφίδα,

2. "Η επαφή με το φυσικό περιβάλλον ως παράγοντας βελτίωσης της Περιβαλλοντικής συμπεριφοράς", των: Κώστα Γιαννίρη, Κώστα Γαβριλάκη & Michael L. Hoover.

Η ερευνητική τους διαδικασία αναπτύσσεται σε αστικές και ημιαστικές κυρίως περιοχές.

Αναλυτικότερα, το πρώτο άρθρο διερευνά τις γνώσεις των μαθητών για τα πτηνά αλλά και τη στάση τους απέναντι σε αυτά. "Αν και θα περίμενε κανείς, σύμφωνα με σχετικές μελέτες οι μαθητές/τριες που διαμένουν σε αγροτικές περιοχές να έχουν περισσότερες γνώσεις για τα πτηνά, κάτι τέτοιο δεν αποδείχτηκε στην παρούσα μελέτη. Όμως οι μαθητές/τριες με περισσότερες γνώσεις για τα πτηνά εμφάνισαν πιο θετικές στάσεις απέναντι σε αυτά, σε σχέση με αυτούς που είχαν ανεπαρκείς γνώσεις".

Στο δεύτερο άρθρο διερευνάται κατά πόσο οι υπαίθριες εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία επηρεάζουν τις περιβαλλοντικές συμπεριφορές κατά την ενήλικη ζωή τους. Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση στις περιβαλλοντικές συμπεριφορές των μαθητών μετά την συμμετοχή τους σε υπαίθρια, βιωματική περιβαλλοντική εκπαίδευση. Η ένταση και η συχνότητα των βιωματικών εμπειριών στην φύση (αλλά και οι σημαντικές εμπειρίες ζωής) είναι από τους ισχυρότερους διαθέσιμους προγνωστικούς παράγοντες των φιλο-περιβαλλοντικών συμπεριφορών, επιβεβαιώνοντας την υπόθεση του καθηγητή Γεωργόπουλου: "Όσο εντονότερα και για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους τα παιδιά έρχονται σε επαφή με φυσικά περιβάλλοντα τόσο αυξάνεται η πιθανότητα τα παιδιά αυτά να αποκτήσουν μεγαλώνοντας περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά".

Η εκπαίδευση και μάλιστα η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση καλείται να ενθαρρύνει την αδιαμεσολάβητη, βιωματική επαφή των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον. Εάν δεχθούμε ότι ο ορισμός της εκπαίδευσης περιλαμβάνει την αλλαγή των συμπεριφορών, τότε η απάντηση στην περιβαλλοντική κρίση δεν μπορεί παρά να περνάει μέσα από την αλλαγή της ίδιας της εκπαίδευσης.