130.000 χρόνια ανθρώπινης παρουσίας στο σπήλαιο της Θεόπετρας, του Θωμά Κόκκαλη, της Μαρίας-Τερέζας Κοτρώνη, του Ευάγγελου Κουτσώνη, Χρήστου Παπαβασιλείου & Ευτυχίας Τζέλιου

Το Κ.Π.Ε. Περτουλίου-Τρικκαίων τη σχολική χρονιά 2017-2018 προχώρησε στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού με τίτλο: «130.000 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΘΕΟΠΕΤΡΑΣ» τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή.

Το παραπάνω βιβλίο δημιουργήθηκε ως υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό για τους εκπαιδευτικούς και μαθητές που συμμετέχουν στο μονοήμερο  περιβαλλοντικό πρόγραμμα «130.000 χρόνια ανθρώπινης παρουσίας στο σπήλαιο της Θεόπετρας», που υλοποιεί το ΚΠΕ Περτουλίου-Τρικκαίων. Αποσκοπεί στη γνωριμία με το σπήλαιο της Θεόπετρας, στην ανάδειξή του καθώς και στο να αντιληφθούν οι μαθητές την αξία του και τον πλούτο των αρχαιολογικών ευρημάτων που αυτό περικλείει. Επιπλέον, στοχεύει στο να συνειδητοποιήσουν μαθητές και εκπαιδευτικοί, ότι το σπήλαιο αποτελεί μνημείο γεωφυσικής, ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και είναι δική τους ευθύνη η διατήρησή της. Οι μαθητές λειτουργώντας πολλαπλασιαστικά και ευαισθητοποιώντας τους γύρω τους θα διαδώσουν την ύπαρξη και την αξία του στο άμεσο κοινωνικό τους περιβάλλον (οικογένεια, φίλοι, γειτονιά). Τέλος στόχος είναι να κατανοήσουν ότι η αξιοποίηση και προβολή του σπηλαίου θα συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας με τα οικονομικά οφέλη που θα αποφέρει η αειφορική του διαχείριση.

Το παρόν βιβλίο συνιστά μια προσπάθεια για κατανοητή συμπύκνωση των αρχαιολογικών ευρημάτων του σπηλαίου της Θεόπετρας. Το αποτέλεσμα πιστεύουμε είναι εύληπτο τόσο από τους μαθητές όσο και από άλλους μη ειδικούς που θα το αναγνώσουν. Η συγγραφή των αρχαιολογικών δεδομένων δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς τις απαραίτητες διορθώσεις και συμπληρώσεις, που μας υπέδειξε η επικεφαλής της ανασκαφής, ειδική αρχαιολόγος Κα Κυπαρίσση-Αποστολίκα.

Το σπήλαιο της Θεόπετρας που περικλείεται στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μας σηματοδοτεί μια από τις πρωιμότερες παρουσίες του ανθρώπου στον ελλαδικό χώρο και στη νοτιοανατολική Ευρώπη, έχοντας συμβάλει στην βιολογική εξέλιξή του, ενώ η παρουσία του σηματοδοτείται όχι μόνο με τα εργαλεία και τα τέχνεργα που άφησε αλλά και με την παρουσία φυσικών καταλοίπων του, των σκελετών κάποιων θαμμένων ενοίκων του, δύο της Παλαιολιθικής περιόδου και τριών της Μεσολιθικής, ώστε να μη μπορεί να αμφισβητηθεί ότι οι άνθρωποι ζούσαν μέσα σε αυτό. Φυσικά κατάλοιπά του είναι επίσης τα αποτυπώματα πελμάτων σε υγρό ίζημα ηλικίας περίπου 130.000 χρόνων, που καθώς κάηκε στη συνέχεια τα στερεοποίησε και έτσι διατηρήθηκαν ως σήμερα. Το εύρημα αυτό είναι σπανιότατο σε παγκόσμια κλίμακα.

Με ειδικές αναλύσεις στα ιζήματα προέκυψαν τα είδη της βλάστησης και τα ζώα ανά κλιματική περίοδο, ακόμη και κατάλοιπα ηφαιστειακής τέφρας από εκρήξεις ηφαιστείων κατά τη μακρά Παλαιολιθική περίοδο.

Με το πέρασμα στο Ολόκαινο, περίπου 10.000 χρόνια πριν από σήμερα, που το κλίμα βελτιώθηκε και έγινε σταδιακά όπως είναι σήμερα, οι άνθρωποι στο σπήλαιο ανέπτυξαν και άλλες δεξιότητες, όπως η καλλιέργεια φυτών, τα οποία παλαιότερα συνέλλεγαν σε άγρια μορφή, αλλά και την εξημέρωση των πρώτων οικόσιτων ζώων, που με τη σειρά τους συνέβαλαν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νεολιθικού πολιτισμού και στη συνέχειά του. Η πρώιμη δε συγκέντρωση και παρουσία πηλού ήδη από τη Μεσολιθική περίοδο – κάποιες εκατοντάδες χρόνια πριν τη Νεολιθική - και η κατάκτηση της γνώσης της κεραμικής τεχνολογίας σήμανε, μαζί με την καλλιέργεια φυτών και την εξημέρωση ζώων, την «επανάσταση» της Νεολιθικής εποχής.

Όλα αυτά καθώς και πολλά ακόμη ευρήματα περιγράφονται στο βιβλίο από το υποκεφάλαιο 4.2 έως και το 6.2. Στην αρχή του βιβλίου γίνεται παρουσίαση του χωριού Θεόπετρα, ώστε να προσδιοριστεί γεωγραφικά το σπήλαιο. Στη συνέχεια γίνεται αποσαφήνιση του όρου «σπήλαιο» καθώς και σύντομη περιγραφή των τρόπων σχηματισμού τους. Κατόπιν, παρουσιάζεται το σπήλαιο της Θεόπετρας και λίγα στοιχεία για την ανασκαφή. Ακολουθεί μια γεωλογική διαίρεση της ιστορίας της γης για να προσδιοριστούν οι περίοδοι στις οποίες αναφερόμαστε.

Μετά τα ευρήματα στα οποία αναφερθήκαμε, ακολουθεί ένα κεφάλαιο σχετικό με τη σπουδαιότητα του σπηλαίου και τέλος, το δεύτερο μέρος του βιβλίου με τα Φύλλα εργασίας.

Το εκπαιδευτικό υλικό (βιβλίο) διανέμεται στα σχολεία που επισκέπτονται το Κέντρο μας. Επίσης έχει αναρτηθεί στο Blog του ΚΠΕ Περτουλίου-Τρικκαίων (Βιβλίο Θεόπετρα) και βρίσκεται στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου.