Βάσω Παπαδημητρίου

Ως αντιφατικά (controversial issues), χαρακτηρίζονται θέματα ή προβλήματα για τα οποία διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις κάτι που είναι χαρακτηριστικό μιας πλουραλιστικής κοινωνίας. Τα αντιφατικά θέματα είναι πολύπλοκα και συνήθως έχουν πολλές διαστάσεις όπως, πολιτικές κοινωνικές οικονομικές, ηθικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές και πολλές άλλες. Δεν έχουν εύκολες λύσεις και οπωσδήποτε δεν μπορεί να επιλυθούν με περισσότερη επιστημονική έρευνα ή με βάση ορθολογικούς τρόπους.

Αρκετά συχνά έχουμε ακούσει κριτική για πρακτικές που ακολουθούνται στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) του τύπου: «μα αυτό που κάνει δεν είναι ΠΕ». Τέτοιου είδους εκφράσεις προφανώς υπονοούν ότι η ΠΕ είναι ενιαίο πεδίο πολύ συγκεκριμένο και αυστηρά οριοθετημένο ως προς τους στόχους, το περιεχόμενο και τις ακολουθούμενες πρακτικές, και επιπλέον κοινά αποδεκτό. Συμβαίνει όμως πράγματι κάτι τέτοιο;

Ο όρος βασισμένη στον «τόπο» εκπαίδευση (place-based education) είναι μεν ένας σχετικά νέος όρος στην εκπαιδευτική βιβλιογραφία καθώς έχει εμφανιστεί την τελευταία δεκαπενταετία, όμως, οι θεωρίες και οι πρακτικές που αντιπροσωπεύει βρίσκονται πολλές δεκαετίες πίσω. Όπως προκύπτει από τη διεθνή βιβλιογραφία, η εμφάνιση του όρου place-based education, συνδέεται α) με το γεγονός ότι όροι «τόπος» (place) και «αίσθηση του τόπου» (sense of place) τελευταία έχουν μεγάλη απήχηση σε πολλά επιστημονικά πεδία β) την ανάπτυξη μιας ευρύτερης κοινωνικής κίνησης αποκαλούμενης «νέος τοπικισμός» (the new localism) και γ) την αντίδραση στα ομογενοποιημένα εκπαιδευτικά προγράμματα με κοινούς στόχους μεταξύ των οποίων και η επίτευξη ενιαίων στάνταρ σε εθνικό και λίγο πολύ σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ αγνοούν την κοινότητα (Gruenewald & Smith, 2008). Όπως θα αναπτυχθεί στη συνέχεια, η κίνηση place-based education έχει πολλούς υποστηρικτές αλλά και επικριτές. Πριν όμως προχωρήσουμε στην παράθεση των απόψεων και τη σχετική συζήτηση γύρω από αυτόν τον όρο, είναι σκόπιμο να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στις βασικές έννοιες «τόπος» (place) και «αίσθηση του τόπου» (sense of place) που είναι κεντρικές στην κίνηση αυτή καθώς και στην έννοια «νέος τοπικισμός».